Haidawi Khuo a Misau leh Zou Tangvalpa

Haidawi Khuo a

Misau leh Zou Tangvalpa

"Ka tuh aw ka nu tum; ka zabeel aw Haidawi ateeng Thanglam khen" chi'n misau khat ana kikou zel achi uhi. (Haidawi khu kho kumlui vawt a kigen ahizieh in Haidawi accent khu i Zou ham original hi diing in gintat ahuoi hi). Tua misaupa'n mihingte ana patausah gige a, khenkhat ana ne jel hi. Haam a giehkhawm tangval ni in nitaah chieng in a nungahte uh ava heel zel ua, kholai a muolsuong kidawte munkhat ah ana ki-ngah jel ua, nitaah teng a liengtung khan kikhel in khat in khatpa a liengtung ah khang in a haam uh ana zuon jel uhi. Hun bangtan amakhat tambang a liengtung khan kikhel a akipuoh zou un misaupa'n ana theidapta hi.

Misaupa zong mihing a kileem in jaan khat tua muolsuong kidawte tung ah ana touta hi. Lawmtate lawmpa'n a lawm khatpa ana ngah ngah a, ang peitheita sih a, jankim ang hi in a lawmpa zong haam lang zuon in ana peisanta hi. Khatpa zong a nungah helna apat jankim tuom a ang pei leh misaupa mihing a kileempa'n a ki-ngahna ngai uh muolsuong kidawte tung ah ana ngah hi. Ama'n zong tua misaupa a lawmpa hiva chi in aliengtung ah a kikhaptou pai hi. Misaupa zong dingtou pai in khoning lang a zotpita a, mihingpa'n a lawmpa'n a chiemmuina a khoning lang ang zotpi hiva chi'n misaupa liengtung ah a chiemmui kawmkawm hi.

Misaupa'n lah dawng lou in a peipi mielmuol a, a tawpna ah khoning ang tungtah un misaupa zong mihing a kileem pen misau ma suoh diing in ang khang hulhulta hi. Mihingpa a kitung a, a kitung zouta sih hi. China diing theilou in a puon leh akhut akeng a kimai kawikawi a,hilezong zum-le-hiem bangma amu tasih hi. Chimaw kisa seng seng leh a china diing theilou in alu ang khoi leh a nungahnu'n asam hoitah a atum pieh, saki hiem mama khat a akil pieh khu ang maikhata laijang hi. (Khanglui lai in pasalte'n atuh uh atum ua, saki hiem mama khat in a kil uhi. Tua saki khu a galvan uh ahipai hi). Amapa'n zong kakha-katam chilou in thakhat in tua saki hiem mama lakhie in misaupa mittang tegel a dawtthep piehta hi. Misaupa zong kikou mang gawp in mihingpa tuolsena'n aneita a, tuol ah mihingpa meehlia diing in amai pelpol hi. Vangphathuoitah in mihngpa khu singluong golpikhat gei ah ana tu a, tua singluong nuoi ah kibu in misaupa'n a maikha tasih hi. Tuazou sawtlou in misaupa laitat in akiim-apaam a singte nuoimal sieng in asipta dingdeng hi. Mihingpa lah kipia ngamlou leh naah zong naah ging ngamlou in singluong nuoi ah a kibu denta hi.

Zingkaal khuo ang vaah in haam a sawmgiehte leh khosung a pasal muonhuoi zousie kikhawm in mimangpa sui diing in ang kipanta uhi. Janlai a misaupa kikouna leh husahna tawmte za uh ahiman in tualang ang zuonpaita vingveng uhi. Khogei ah gamkuom lienpikhat lou kivatsa leh sing kitusa bang in ana pheng zengzung a, mihingpa amin tawh ahat uleh singluong nuoi apat chi kithing dildel in ang thoutouta hi. Hoitah a ang zen dam zou un athu umdan adoh uleh athu umdan zousie mihingpa'n ahilta hi.

Khomite zong kipan pai in misau luong diing asui suita ua, misau luong chie pha diing shiluong bangma aum sih hi. Atawp tawp in munkhat ah thangkhit shisa khat amu ua, aet uleh amit ana kidotthep pieh hi. Tua thangkhit shisa pen la in mei in a haltumta uhi. Tuami ni apat khangluite'n nitumzou chieng apat liengtung a kipuoh chi khu a lipkhap mama ua, koima a kiposah sih uhi.

Tualeh jankim apat jingkaal lang 2:00 am tan khu mihingte leh zu-le-va iimut hun ahia, tua hun chieng in kholai ah mishihate, hazau, dawisie, kausie, gamhuoite, pheisam leh hangneelte vah hun ahizieh in tua hun a kholai vaahte leh gampawtte hagau aman paipai uh chi'n tua hun a gimneisah mama uhi. Gam pawtna a miel in ang la leh jankim chieng a munkhat teitei a thawm neilou a um ahiei, iimut khinkhian diing ahi hi. Tua hun pen mihingte leh zu-le-va iimut hun ahita a, mishihate, hazau, dawisie-kausie, gamhuoite leh pheisam hangneelte vah hun ahita hi.

Tua hun laitah in "Tui Siengthou" a kidim hi. Tui siengthou dim diingte zong hoitah a kisingsa a luigei mama a gieh a, tua hun laitah a mishihate, hazau, dawisie, kausie, gamhuoite, pheisam leh hangneelte'n a theilou kaal ua tomkhat sung a adip meng meng uh ahi hi. Tua Tui Siengthou (Kichiemna tui) khu hun kikhel kuon laita - mihing leh mishi (jankim) ahiei mishi leh mihing (Aah masa khuon - 2:00 am masang lien) a kidim ahi hi. Tua tui pen koima sauthang lou - mishite sauna apat a zong siengthou manta, mihingte leh zu-le-vate'n lah sau man nailou china ahi hi. Tua khu Tui Siengthou (Chiem tui or kichiemna tui) kichi ahi hi. Tuami tui dawn a kichiemte khu asawng teitei hi achi uhi.

%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

Penglam Tangthu

Penglam Tangthu

Nidanglai in Zou khokhat ah Penglam kichi khat pasal ana um hi. Ama khu milamdang leh mitawh kibanglou (unique) mi khat ana hi hi. Amapa a shina diingte ah apil mama a, hilezong apil hiva ichileh lah amot in amo veve hi. Sil lamdangtah leh mothuoi tahte zong a bawlkawi kawi hi. Khatvei tengin a maw hiva ichileh ana pil zel a, apil hiva ichi leh ana mo thepthup zel hi.

PENGLAM LEH A PI AAIKO SAWHNA: Nikhat Penglam a naupan lai in a pi tawh Aaikuo sawh diingin ang kuonta uhi. Luita leh shii lah ang sawh toutouta uhi. Bangtan amakhat ang sawhzou un Penglam in a aaiko sunga singhui khat tu in api kungah zuou bawlin, "Pi aw, aai in ka khut ang keipieh a, ang ha nuom sih hi" chi'n a khut ala nuomta sih hi. A pi zong lungkham seng kisa'n 'bang chileh Penglam khut aai in aha theima de aw?' chi'n ang ngaituo tuota hi. Penglam zong nasakhem kipang in api kungah a kapkhemta hi. A pi zong a beidot chiengin Penglam in, "Pi aw, isahlam deu, muoltungah bangchi leh aaipi'n ka khut ang hathei diing amah chi i gal a loukuonte va galdoh in" achita hi. Api zong kipapai in asah deu ua muoltunglam ang zuonta hi. Tuakaal in Penglam zong akhut lakhie in luitaw langah ana taisuh paita hi. Api zong muol tung ang tuntah in "Ka gal a lou kuonte aw, ka tupa Penglam khut aaipi'n akei a aha nuomta sih hi. Bangchileh Penglam khut aaipi'n aha thei diei?" chi'n ang galdoh chiei chieita hi. Penglam in zong luitaw langa muolgal khatlang apat in, "A pi su luleh dam tava" chi'n ana dawng hi. Tuazou in Penglam zong hing tai kia vingveng in aaikuo sunga akhut ana guonglut kia a, a pi tun ana ngahta hi.

A pi ang tuntah in, "Pi aw, i gallanga loukuonte'n bang achi uoi?" chi'n adongta hi. A pi'n a thuzah pen a hilnuomta sih hi. Penglam zong nasa seng kipang in akap zel a, a pi zong gal a loukuonte vadong kia diingin ang kipan kiata hi. A pi muoltunga a katou chiengin Penglam zong luitaw langa muolkhat pen ah ana taizel hi. A pi'n muol tung ang tuntah in "Ka gal a lou kuonte aw, ka tupa Penglam khut aaipi'n akei a aha nuomta sih hi. Bangchileh Penglam khut aaipi'n aha thei diei?" chi'n ang galdoh kiata hi. Penglam zong hing kipankia leuleu in, "A pi su luleh damta va ee" chi'n ana dawng kiata hi. Tuazou chiengin hing taikia pai in aaikuo ah akhut ana thunlut kia zel hi.

A pi zong ang tuntah in Penglam in, "Pi aw, i gallanga loukuonte'n bang achi uoi?" chi'n ana dong kiata hi. A pi'n a thuzah pen a hilnuom zeelta sih hi. Penglam zong nasa seng kipang in akap zel a, a pi zong gal a loukuonte vadong kia diingin ang kipan kiata hi. A pi muoltunga a katou tah chiengin Penglam zong tuitaw langa muol ah ana tai vingveng kiata hi. A pi'n, "Ka gal a lou kuonte aw, ka tupa Penglam khut aaipi'n akei a aha nuomta sih hi. Bangchileh Penglam khut aaipi'n aha thei diei?" chi'n ang galdoh kiata hi. Penglam zong hing kipankia leuleu in, "A pi su luleh damta va ee" chi'n ana dawng kiata hi. Tuazou chiengin hing taikia pai in aaikuo ah akhut ana thunlut kia zel hi. Thumvei vingveng a doh zou nua a "A pi su luleh damta va" chi dawnna mu ahiziehin a tawp in a pi in zong a thuzah gingta pien in Penglam kungah "A pi su luleh damta va achi uhi" chi'n agenta hi. Tuachi'n a pi tawh a lumkhawmta ua, a lupkhawm zou un Penglam in zong a khut aaikuo apat in a lakhe paita hi. A pi in Penglam kungah, "Tami thu na pu kungah gen mawng mawng suo izaw" achi a, vaipei zong a kizawhta sih uhi. A pi tung masa in Penglam bakhat zou chienga tung diingin a houlimta uhi.

PENGLAM PEEHNAAL TUNGAH KI AWMTHOL: A pi peizou in Penglam ang khodah leh gul khatin peehnaal sing luibang leh luibang kawmtuo a kipua khat azui amuta hi. "Gul nouchiengin tuabang zuithei ahileh ke'n zong zuithei vang" chi'n tua peehnaal singluong tungah gul bangin a awm in ang kithol sawmta hi. A bullang themkhat a zuithei sam a, hilezong alai ang tuntah in kithol thei nawnlou banah a peelnaal khu naal sengin Penglam zong luisung buonnawi lah sena'n a kineita hi. Buonnawi lah apat pawtkhe theilou in aumta a, a kikou kou leh luigaal ah hunpi khat in ava delta a, a ngiih hi. Penglam in zong, "Tuana bangma bawllou a nang ngiih sangin hing kilah inlen tui ah hing sawpsieng inlen, kasa hing kineeh lechin na mul maam zoteeh ven" achi hi. A humpi zong kipan pai in Penglam khu a kamah a kuoldop pai a a hanga tuili khat a sawpsienga neeh mai diingin ang kithawita hi. Tuili ang tuntah un Penglam in asah a naulaigui gate kawh in "Tuanah ka u-le-naute kei hun diingin a teipi leh thalpi tawh sisan kai niainuai in hing kuon uh ee, kitaimang meng meng aw" chi'a humpi kunga achi leh humpi zong zauseng sengin a thalsai in a taimangta hi. Tuana tuili sungah Penglam hoitah in a kisil a, innlang ang zuonta hi.

PENGLAM LEH A PU KIZUANA: Penglam inn ang tunin a pi ana tungta hi. A pu'n a temta zangnuom in Penglam kungah, "Penglam ka temta napuoh pen heia nang nuasie hita?" achi leh Penglam in zong "Eh, ka pi tawh ka lupkhawmna ua kang manghil hi ei" chi'n a dawngkhata laizang hi. A pi'n genlou diing achi pen Penglam in ang genkhata hi. A pu zong thangpai sengseng in Penglam zuakhiet diing chi'n bawmlaang lienpi khat ang phanta hi. Penglam in, "Pu, tami bang dila?" achileh "I uital pi ka puohna di" chi'n a pu'n a dawng hi. A bawmlaang ang phanzou tah in "Penglam nang hing kite vawile na kita ei" achi leh Penglam zong a bawmlaang sungah a kite diingin ang lutta hi. Thakhat in a pu'n a bawmlaang kam hupai in a sungah Penglam ang khumta hi. Tuazou in khovengte kungah Penglam zua diing chi'n a bawmlaang ang pota hi. A khovengte uh khuo ang tuntah in, "Ka tupa Penglam zua ing ee, adei na um uleh" chi'n ang kikouta hi. "Bangza man diing ahiei?" "Sielpi noukai khat" chi'n ang kidawpta uhi. Aman diing ang kideeh lai un bawmlaang sunga um Penglam zong hing kikou in, "Ka pu zua ing ee, adei na um uleh." "Bangza man diing?" "Natang khil khat" achi leh Penglam in apu a khawngta hi. Tuachi'n khovengte'n Penglam pu aleizawta ua, Penglam ang suohta ta hi.

PENGLAM TOBINGTE KHUO AH: Penglam leh apu kizuanate khuo khu ataw uh abing hi. (Tam khu theichet ahisih. A taw uh bing tahtah ama, ahilou leh bang amah chi theichet ahisih hi) Penglam dailenna vamu putsat ua, lamdang sa in Penglam ang dongta uhi. Penglam in zong tovang nopdan a genpi chieng un a khomite zong tovang nei diing a ut mama uhi.

Penglam in "Tovang nei diing na ut tahtah uleh tumphuol khat hing sep un, na taw uh hing vu pieh vang" achita hi. Khomite zong ang utta ua, tumphuol khat sep in, siatuul golpikhat Penglam in ang emta hi. Siatuul ang san tah in a tokuo uh aban ban in ang vu pieh a, a vu masa sa in naa sa sengseng in a kisat litlit uhi. Penglam in zong "Na lawmte uh nuomsa seng in a liing dildel u khu" achi chieng in a dangte zong a thanuom semsem uhi. Tuachi'n Penglam in a khojang un a taw uh a vu piehta hi.

TUILUT KIDEMNA: Penglam in zong innlang ang zuanta hi. A khuo uh atun masang in khokhat ang tungta hi. Tua khuo pen tuipang a khokhat ahi hi. Tua khote'n Penglam tuilut kidempi diing in achiel uhi. Penglam in zong kihatsah deu mai in "Tuilut kidem diing ihileh taubeel khat chiet i kawng a igaah diing, tua tawh tui lut diing" ang chita a, a kidempi diingte'n zong ang thukimta uhi.

Penglam in zong a taubeel taw vutvang in a kawng ah ang khita hi. A unpi un tui ang lutta ua, a lawmte taubeel khu ataw kivut vang lou ahizieh in tuisung apat ang pusuoh theita sih uhi. Penglam a pen a taw kivutvang ahizieh in ang pusuoh thei hi. A khosung uh ang zuon a, khonupite'n a pasalte uh hei a vaitham ahiei chia Penglam adoh uleh ama'n zong "Uimuol ah, thanmuol ah um nalai uh ee" chi'n adawng hi. Tami achina pen a pasalte uh tuinuoi a aui-athan (a namsie leh amuot diing china) a um diing achina dan ahi.

PENGLAM IN VA KHAT MAN: Nikhat Penglam vabeng diingin ang kuonta hi. Tuineeh hang deu ah va khat "Avara tokorop thah" chi'a ham valuang khat amu a asaili tawh a kap leh akha a amanta hi. A va ashi vangin a sisan khu "Avara tokorop thah" chi'n aham nalai hi. Penglam zong tuikhuh a nungah tuitawite kungah tui dawn diingin ang peita hi. Tuitawite lah a khat in a tui peengte pat diingin Penglam a chielta hi. Penglam in zong atui peengte guonpai in tua ava sisan zong a niih ah ataatta hi. A vaham zong kipan pai in a nungahnu geina tengah "Avara tokorop thah" chi'n aham hamta hi. Nungah nu zong zum seng kisa'n mi mai ah aum ngam nawnsih a, ann neeh diing zong a kisawl zou nawnta sih a, na zong sem nuom nawnlou in a lupna tungah a lumchipta hi. A pa zong lungkham seng kisa'n, "Ka tanu thoidam thei diing aum leh nu ahileh kizawl sah vang, pa ahileh kiteng sah vang" ang chita hi. A khosung uah thu khing kithang kawikawi in tua thu Penglam in zong ang zata hi.

PENGLAM IN ZI NEI: Penglam in a khosung ua numei lawm leh guol tawh kipawl nuom nawnlou nu natna athei mama hi. A vamat sisan a tat zieh a, a geina tenga a vaham pen in azui den ahidan athei a, tua va sisan kisawp sieng leh va ham um nawnlou diing ahidan thei ahiziehin Penglam zong tua numei nu thoidam diingin ang kisata hi. Numei nu lupna langah pei in phui teng a utteng sam nianua in a niih khu a va sawpsahta a, tuachi'n numeinu suulzui zing vaham khu a tawpta hi. Tongchiem pellou in apa'n zong a tanu Penglam tawh ang kiteengsahta hi. Penglam pen natna damsahthei ahiziehin a ngaisang mama bilbel uhi.

Khatvei penglam leh a zi innsunga a umkhawm laitah un a zi khinpi tunga a zuha bil la diingin a kaatou hi. Penglam in zong a nuoi apat a azi a ettou leh a zunthahna amu a, lamdang asa mamata a, a ginbawlta hi. Lungkham seng kisa'n a sungnu kungah taipai zinzen in, "Ka zi in a kalkawm ah chithah golpi khat nei. A manlang a ithoi sih leh damsawt sih va" chi'n ava lunghimaw hamta hi. A sungnu'n zong "Tua chithah nachi pen chithah hilou in naubawlna mun ahia, su kichi ahi. Na zunthahna hengsuh inlen lumkhawm ulechin nau nanei diing uhi" chi'n ahilta hi.

Penglam zong tadei chitah a zi luppi diingin ang taita zinzen hi. A pinu chipen manghil kha vang chi zau in atai kawmkawm in "Su su su su su" achi pheiphei ta hi. Guo zuhzou chet ahiziehin lampi naal ahi diinga, ataina lampi in tungvum khat a tawnkha a tuana tungvum tung ang tuntah in lei naal seng ahiziehin penglam ang kitaal a, a tosena ang kinei leh na saseng in a thuchiemte a manghilta hi. Tuamun a athu manghil pen um diing sa in Penglam in zong tungvum khu ang tou panta hi. A tungvum ang tawtaw lai in mikhat hing pei in, "Penglam na pu saw tou nama?" achileh "Eeih, kui hiau ei" chi'n atou kia pialpual hi. Tuazou in mikhat hing kei kia leuleu in, "Penglam tuana na pi su tou nama?" achileh "Eeii, muta ing ei, muta ing ei" chi'n "Su su su su" chi'n ang tai kiata vingveng a, atawp in inn ang tung khong khongta hi.

PENGLAM SUTHEI: Penglam a sung-nu kunga hawzou in "Su su su su su" chikawm in innsung ang tailut thaw zozen hi. A zi tawh thu umdan bangma kikum manlou in a sung-nu chi bangtah in a zi kalkawm a chithah leh ama zunthahna ang tuokhawm tahtah chiengin nuomsa sengin asun-azan in a zi ang luppita hi. Nasep zong bangma sem tahtah manlou zen in azi ang luppi pita hi. A tawp in a zi khu hing ki-ningtel khong khongin a nu (Penglam sung-nu) kungah thu umdan zousie agenta hi. A nu'n zong Penglam in a kunga a thugente - azi kalkawm a chithah golpi khat um ahidante, manlang a thoi ahilou leh shi mai diing ahidante leh adang dangte a genpita hi. Tuachi'n a thu umdan ang theitah in a nu'n a tanu kungah, "Khatvei umtawng khat na kawng ah koi inlen, ang luppi chienga umtawng ang keeh chiengin 'Eh, ka kawng tawngta ee, mihingpa!' chi lechin hing tawpthei nabou ven" chi'n a thuhilta hi. A nu chidan bang bang in ang bawlta a, inn ang tun tahin umtawng khat a kawng a khai in ang lutta hi. Penglam zong kipan pai in a zi ang luppita hi. Ang lupkhawm a ang kinet tahma ule azi kawnga umtawng kikhi pen ang keehta a, a zi'n zong, "Eh, ka kawng tawngta ee, mihingpa!" achi leh Penglam zong azi shi diing zau in azi a luppi ngam nawnta sih hi. Tuachi'n a zi zong ang gaita a, sawtlou in ta ang neita uhi.

PENGLAM GAMVAAHNA: Nikhat Penglam gam pawtna khat ah kamkei in lampi ana khah a, Penglam in ang nai deudeu chieng in kamkei in zong petlum nuom kisa in ana ngiih hi. Penglam in lah kamkei misa nethei ahilam theilou in "Koi uital vaahla na hiei?" chi'n pang beh diing in ang zuonta hi. Penglam in zau vetlou ahilam athei chieng in tua kamkei zong ki-ngamla in a kihemmang hi.

Inn ang tun in a zi kung ah a siltuoh agen tah in azi'n zaupi kisa seng in "A gielpawl pouma na giin diing, ang thatthei, ang nethei ahi" chi leh Penglam zong azau mama hi. Nikhat gampawt ang tun in azi'n a niih gielpawl biambuam khat a kemtung uah ana phou hi. Penglam zong zau seng in inn alut ngam sih hi. Sawtpi abuoi nua in aahgawchieng khat hingla in tua azi niih gielpawl khu agal dawt zutzut a, azi niih gielpawl ang kihaupita hi. Azi'n a husa a zah in innmai lang a ang pusuoh leh Penglam aahgawchieng tawh pang a a niih gielpawl tawh kihau ang muta hi. Azi in "Bang diinga tuami na khuchi bawl ahiei?" chi leh Penglam in "A gielpawl khat poupou in ang keilup thei nachi hilou i?" achi a, azi'n tua a niih gielpawl atuokhiet chieng in Penglam inn a lut ngam pan hi.

PENGLAM IN NGA BENG: Nikhat a zi zong gongsan kisa in Penglam kungah, "Mi'n a zi leh tate a diing sa leh nga pozing. Nang zong khatvei beeh lui vavah inlen nga hing puoh thei sam lechin asih diei. Nga al khat sa al khat zong idu vele" ang chita hi. A zingni'n guo ang chiin kha laizang a, guo tamseng sengin hawhtui aluong zengzung a, a bihap nuoi uah zong bihatui tuhna tenga tui dim in adim hi. Penglam zong tua ni in lui vaah diing chi'n ang kithawita hi.

Tui umna khat phot a nga um diing hiva chi'n a bihatui tuhna ua tuilah a leenta tawh ang huoita hi. Hun sawtpi khat ang huoi huoi zou in ukeng khat ang manta a, adang zong ka matbe khah leh chi'n bihanuoi ah nga ang beng ziah ziahta hi. Tuahun laitah in innsungah a nau uh akap kap a, azi'n zong a takap pen ang tawpthei khah leh chi'n, "Tawp aw bawi, napa luivaah zong hing tungbai tava ee, na pa'n nga tampi ang puoh diing hi ee" achileh Penglam in zong ana za a, a nga behna bihanuoi apat in, "Na kap kap nawnsih vuo, hing tungpai diing hita ing ee" ana chi thetthut hi. Innsunga a ta kaa lah khawl theilou ahiziehin a nu'n zong ang tawpthei khah leh chi'n, "Tuana na gei ah thadam" achileh Penglam in anaza a, zauseng kisa in a bihanuoi a anga behna apat in innkem tung kalkhat suo in, innsung ang tuta hi.

Nga beng hing tung chi'n azi in a bawm asuo leh ukeng khat a ninga beh khat maimai amuta hi. Penglam zong kipanpai in ukeng huon diingin ang kisata hi. Ukeng tawh kituoh diing chi'n belta meng khat lungthu tunga ang suon a ukeng ang hahsuh leh ukeng zong a tuitung ah ang laampaita a, tui ang zam kawikawi hi. Penglam in zong atui bawl tawmseng hiva chi'n beel goldeu khat ah ang heikhe kia a, tuana ukeng akoi kia leh ukeng tuitung ah ang laam zel hi. Penglam in zong a beel meng taluo hiva chi'n taubeel golpi khat sungah tui suongin tuanah ukeng ang ha kiata hi. Ukeng zong tuitungah alaam zel a, a tui tawmseng hiva chi'n atui a khup bebe a, atawp in atui in taubeel kamtan ang phata a, tuachi'n a ukeng zong kitawmkhie in a leengmangta hi. Penglam in a ukeng pen lawmaw asuo vawt hi.

PENGLAM IN ZULEITE ENG: Nikhat Penglam haikung nuoi ah ana sun iimut hi. Haiga ne a kumsuh katou zuleite amu chiengin ama'n zong, "Tam zuleite bangin kei zong hai kung ah kumsuh katou thei vang" chi'n haikungah ava katou hi. Haigate khu ane ne a, akham zoutah in zuleite kumsuh bang banga kumsuh diingin alu leilang ngat in ang kumsuhta hi. Tomnoukhat ang kumzou in a tahsa kilangleeh gawp in haikung sangpi khat apat in a kesuh a, haikung bul ah khophawhlou in a bupshita hi. Hun phabep zou nua in khuo ang thei kia a, agei a et leh a lutang in leitang a phuh khahna kuoh amu a ama'n zong, "Ei, hampha mama ing ee, ka iimut kaal in saipi khat in hing tuonkha dihta ei. A kengkhap zong lien mama ee, kei kamphat hi ee ang tot khahlou" chi'n a innlang manlang in a zuonta ving veng hi.

PENGLAM IN SAKHI DEL: Nikhat Penglam gamvaah diingin ang kisata hi. Gamsung ang pawt leh sakhi khat a galmu a, tuapen a delta zinzen hi. A sakhi zong zau seng kisa'n a thalsai in atai taita hi. Penglam zong lungkeloutah in a sakhi geina lamlam zui in a sakhi khu a nuadel delta mai hi. Atawp tawp in a sakhi del in a lampi a singluong kihung khat kaantan zouta sih hi. Penglam zong kipan pai in, "Tami hoihoi kan zoulou" chiin a sakhi khu singluong panglang khat ah koi in a taisah kia a, a nuadel kia hi. A tawptawp in a sakhi khu gimseng kisa'n ang tai nap tasih a, Penglam in a manta hi.

A sakhi mat hun khu zingkaal lang ahi nalai ziehin vai apei nuomnai sih a, ama'n zong a gei a shizou themkhat hieh meng meng in a sakhi tawh kaan/ia/khi khawmin a sakhi kungah, "Ka inn uah napei inlen kazi kungah na sungtui hoitah a ana huon diing. Tualeh, shizou te zing chienga nasa pawhhawna diing ahi chi na genta inlen, kei nitaahlang chiengin hing pei diing kachi chi zong ana genta in aw" chi'n a thuhah a, sakhi khu ama tang in a peisahta hi. Nitaah in inn ang tungta a, nitaah ann leh sakhi sungtui tuitah a me diing chi'n a zi kungah ann thua diingin ang sawlta hi. A zi'n ann ang thua a, me zong ang thua taahleh sakhi sungtui chi diing mawng mawng aum tasih hi. Penglam zong hing kipan in, "Tuni zingkaal lamin sakhi khat kaman a, kei lah hing peibai man nailou kahizieh in sakhi khu shizou lomtang khat tawh khau in khikhawm in innlang zuon diing leh a sung nana huon diingin sakhi kang vaihah hilou i" achi zaih hi.

PENGLAM AAILUM: Louhal hun ang hita a, mite'n lou ang hal zungzungta uhi. Penglam innkuonpite'n zong lou hing halta in, mang ang khaw zouta uhi. Tuachiin mite'n loubuuh diing ang lam leulou ta ua, hilezong Penglam in loubuuh diing a ngaisahta mawngmawng sih hi. A tawp in a zi'n Penglam kungah, "Mite'n loubuuh nei chietta uh, en lah kinei nailou. Sun ann neh chienga nisa nuoi a kine, sunkhawl chienga nisa nuoi leh singhiim nuoi pou kibel zing. Nang zong loubuuh diing khat hoisih taleh aailum chie beeh khat hing bawlsah in" chi'n ang ngenta hi. Penglam zong kipanpai in nikhat loubuuh aailum chie khat bawl diingin ang kipanta hi. A loutaw ua luidung ah aaikuo ang sawhta a, atawp tawp in aai khat ang manta hi. Tua pen hing that in alum (shell) khu ang lakhie a, loulai ah loubuuh dandeu in akoita hi. Tuapen azi thugen dantah a aailum a loubuuh kibawl dan ahi hi. Nitaah in inn ang tun tah chiengin a zi leh a nu kungah loubuuh bawlzou ahidan ahilta hi.

A zingni in a zi leh anute loukuon bai diingin ang kisata ua, a ui un a zuisawmta hi. Penglam in zong, "Nu aw, i ui zawpi sih vuo, i buuh ne va ee" achi malam hi. Lou ang kuonta petma ua, loubuuh diing kichi mawng mawng amuta sih uhi. Penglam zong sunkim pawlin loumun ang tungta sam a, a loubuuh lamna adoh uleh a khut tawh a kawh a ahil a, hilezong amu thei tuon sih uhi. A loubuuh mun ah zawpi in a zi leh anu ahil leh thangpai kisa sengin a houpi nuom nawnta sih uhi. Tuachiin nitah langin guo ahing zuta a, Penglam zi leh nu'n guo thuoh in bel diing loubuuh umlou ahizieh in vai apeita uhi. Penglam in a loubuuh bawl aailum sungah a khut khat akoi a, buuh beel ahisam hi. A khut in aailum sung a bel vangin a tahsa in guo hoideu in a thuohkha a, nitah lang tahtah in nitum lam zong kitheilou ahimanin khuo ang miel panpanta hi. Penglam zong a guo thuohna'n a chi khingdang in vot asata mama hi.

PENGLAM IN A TA THAT: Khatvei Penglam zi leh a nu loukuon diingin ang kisa ua, Penglam khu nau ngai diingin inn a umsahta uhi. A nu leh a zi lou ang kuonzou un sunlai in ata gilkiel in ang kapta hi. Penglam in ann pelou ahimanin anau uh gilkiel in ang kap kapta a, ahim him a nauhimna laa asahpi pi vangin atawp theita sih hi. Penglam zong lungdong kisa in ata in thuohla thei diing natna khat nei hiva chi'n a ta chitung a etsah kawikawi leh a zangnip ava mukha kawi laizang hi. Penglam in zong, "Ohho, tamna na zangvum ah uilut golpikhat a um a tuapen thuohla a kapkap navele maw!!!" chi'n siatul khat emsan pimpem in a nau zangnip khu a dawtsahta hi. A nau zong sawtlou laitat a a kipei zou in a shita hi. Penglam in a lupna tung uah siel in, "Na uilut kang dawtsah leh tu'n nataita ma ve maw!!!" chi'n a lumsahta hi.

Nitaah in a zi leh nute vai angtun tah un ata uh umna ang dongta uhi. Penglam in, "I nau in a lutunga uilut golpikhat anei in tuapen thuohla a sun kaka in ke'n zong siatul emsan pimpem a alu a uilut kasut thopsah leh tu'n sipta ding deng in lupna tungah ka siel hi" chi'n a zi leh nute ahilta hi. Hun phabep zou in a nau uh ang khah theilou chieng in a zi zong hing lunghimaw in a nau uh ava et leh achi-asa ana daang gawpta a, ana vot gawpta hi. Ang kapta a, Penglam in ava etleh "I nau shita, a bil tham lechin vot dildelta" chi'n kap pumpum in agenta hi. Penglam in zong a nau uh bil atham leh ana votta hi. Tuana pat in Penglam in mishite satung leh bil vot ahi chi ang theita hi.

PENGLAM TA VUINA: Penglam in a ta ang shisah chieng in a vui diing in ang kisata hi. A pheehpi ua a ta zeil in a lieng ah ang pota hi. Sawtlou ang puoh nua in a pheeh khu a taw kihulou ahimanin hing kithing thing in asung a mishiluong khu ang thingkheta khong khongta hi. Penglam in a theipha sih hi. Lamsau simpi khat ang peizou in alieng kham asata a, alieng heng kinei in a pheeh khu lamsah lang a apuoh pen lam hanglang ang taatsah sawm leh a bawlthei sih a, anualang ang ki-ngat leh a pheeh khu lamhang lang ah ang umta hi. Lungkimtah in Penglam zong alieng heng kisa in ang peipei hi. A gimna mun khat ah ata vui kinei in tua pheeh hawmpi ang vuita hi.

Ta vuizou in Penglam zong ang kileta a, khosung ang lut diing kuon in lamlai ah ata kietsuo pen ang muta hi. "Ei ta guoh shi isah leh mi tate zong shi ee" chi'n shiluong khu ang lata a, saizawi khat a koidapta hi.

PENGLAM MISHITE HANTUNG AH: Penglam lou a guo sunthuoh a um leh achi khingdang dildel in innlang ang zuonta hi. Apei kawm in ang kihui kawm kawm vevaw a, vot saseng seng abil atham leh abil zong ana vot dildel hi. Penglam in zong "Oh, keipi a shi katavele! ka ta ashi a abil vot..." chi'n mishite kivuina hanmuol langah ang peita a, hantung khat ah ana touta hi. Guozuh tawh meiniim tawh khuo miel chitah in amiel kiahkuah a, mi a kimuthei sih hi.

Tuahun lai in mishite tuibuuh puoh chite leh neehthei puoh chite a kizang hi. Piteeh khat zong tuahun masanglai deu khat a a innkuon shi khat aum hi. Tua a innkuon shi pen tuibuuh puoh diingin ang kuonta a, katam lou kawm leh lungleeng tahin, "Mishite bang nachi chi uoi?" chi'n hasetah in ang kap keuh keuh phei hi. Penglam in tua piteehnu katamlaw ang zah tahin, "A lum lah um ung ee, atou lah um ung ee" chi'n ana dawng hi. Piteehnu zong zau seng sengin thakhat in a meila det paiphei in innlang zuon in a taita vingveng hi. Penglam in zong tua piteeh nu zaushi kisasenga eehkhaw zen a atai amu chiengin zauna khat um hiva chi'n innlang zuon a tai piteehnu a nuadelta hi. Piteehnu'n lah mishite'n hing nuadel chi'n a thanei sun tengin atai in atai vingveng a, Penglam in lah zauna khat um hiva chi'n piteehnu nuaphah sawm in atai zenzon a, ani un a khuo uh atung bai mama uhi.

PENGLAM IN SAI NEITE SAI KHAT LAAHPIEH: A zingni a thaini in a sai naipa kung ah, "Na saite un ka ta tuonlum" chi'n asai khat uh a laahpiehta a, a sai lahpieh khu mundang ah a zuamangta hi. Hun leh nite hing pei zel in tua nau-ngeeh khu a shisa a Penglam in saizawi a akoi ahidan ang kitheita a, sai neite thangpai sengseng in Penglam mat leh tha mai diing in ang kisata ua, hilezong hausapa'n a ngaidam tadi phot diing un a bawlpieh hi. Tambang in Penglam deilou khu khomipite ang kibe zelzel uhi.

PENGLAM KHOPITE'N NGA BENG UH: Khatvei Penglam a khopite tawh nga ang bengta uhi. Mi zousie nga beng ahi uh chi ang theitah in, Penglam zong koima theilou kaal in innlang ana peidapta hi. A khuo uh atun in inn zousie ah lut in amei (fire) zousie uh tui ana buohmit pieh sieng hi. Ama zong a inngei ah tumphuol khat saat in agei ah ana lum helhulta hi.

Nitaah annhuon hun in inn nupite a ngabehna ua pat a pasalte uh sang in ang peibai zaw deu ua, a innlum chiet uh ang delta hi. Votsa kawm in inn alut ua, mei ang taw sawm uleh amei zousie uh ana mitta hi. Innsah-innhangte kunga mei-am la diing a ang tai kawikawi vang un mei zousie ana mit siengta hi. Ang kikan kan uleh Penglam in tumphuol nei ahidan ang theita uhi. Penglam kung a mei-am la diing a ava pei uleh Penglam in "Mei-am khatvei lahman diing luuh khat" ana chita hi. Amasa'n koima a ut sih ua, hilezong votsa leh ann huon theilou a ang umtah chieng un meithai khat in "Kei bangma hi nawn sing, mei-am vala mai vang" chi'n mei-am ava lata a, Penglam in zong luppi in mei-am ape paita hi. Meithainu kung ah koima pesawn lou diing in ahilta hi.

Khonupite'n zong meithainu kung apat mei-am ava laah sawm vang un meithainu'n "En zong ilei hizuh a, na dei uleh kei bawl bang in va kibawl un" achi a, a penuom sih hi. A tawpna ah a lawdan diing uh theilou in khonupi zousie'n zong ama ua diing chiet mei-am vala ua, Penglam in a luppi sieng hi.

Papite ang tun chieng un a zite un Penglam thu bawldan zousie ahil uhi. Innsung papite zousie kikhawm in Penglam khu tha ang sawmta uhi. Numei tunga thaangtat khu Zou ngaina ahi sih a, numei in a pasal angkawm san chite leh pasal numei tung a thaangtatte khu nawsuo ahiei hepkhiet ana hi mun mama hi. Tam pen Zou ngaina ahi hi. Tuana pat in penglam zong ang kibu kawikawita hi.

PENGLAM LEH A GAALTE: Penglam ang sui suita ua, penglam zong gampalah ah ang kibu kawikawita hi. Nikhat Penglam ang delta ua, Penglam zong mihat chitah atai vanglah chiengin apha zou sih ua, gampalah ah a mangsah paipai uhi. Tuabanga a mansah chiengun, "Penglam heitah a um ata ee?" achi chiengun Penglam, "Tamnah um ing ee" chi'n a gen zel a, adel chiengun a taimang zel hi. Adelte zong gim kisa in luigei khat ah ang khawl ua, sun-ann ne diingin ang ki-iimta uhi. Penglam zong tua akhawlna gei uah ana kibu laizang hi. Sun-ann ang neehtah un alah ua meng pen in annkhal lienpen ang khaitou leh Penglam in a kibutna apat in, "A meng penpen in aahta khai in khai valiang" ana chi hi. "Eei, tuanah Penglam um ei" chi'n a nuadel zel ua, apha zou mama sih uhi.

Munkhat ah ang khawl ua, alah ua khat in singluong khat a teipi a khaw in, "Penglam um leh hichi khaw vang" chi'n agei ua singluong kihung khu akhaw hi. Penglam zong tua singluong panga na kibukha ahimanin, "Hing khokha va uchiei" ana chi hi. Tuana a kibutna apat in Penglam khu a manta uhi. Penglam ang mat chiengun khau khi diingin a khuttawng ang lahsah uleh Penglam in, "Ka pu kapate'n gal amat chiengun tambangin khau khi uh" chi'n a khut hip in akhuttawng leh a baan guol ah khau akikhi sahta hi. Penglam manzou in innlang zuon diingin ang kaita ua, alah ua naupang pen in Penglam ang kaisahta uhi. Bangtan amakhat a nuazui zou in, "Kapu kapate'n sielkhau asuut chieng un tambangin suut uh" chi'n a khut zezang in amai a naupang ama kaipa zangpai tah a kiusah a ataimangta hi.

Nitaah lang in loutul loubuuh Penglam in ang beel khah leh chi'n tua loutul loubuuh khu ana chingkipta uhi. Penglam zong nitaah langin tua loutul loubuuh beelnuom ahimanin gallang apat in, "Ka buuh ei" chi'n ang kikouta hi. Koima'n a dawng nuom sih uhi. Penglam in zong, "Ka buuh ei, abangchi natai, nidang in lah nang dawng a, tu'n lah nang dawng sin, ka buuh ei" chi'n ang kikou kiata hi. A gaalte'n zong a buuh in nidanga adawn chienga Penglam hing peizel hiva chi'n Penglam in, "Kabuuh ei" ang chi kiatah in, "Hawi" chi'n ana dawng uhi. Penglam in zong, "Gal um ei, gal um ei" chi'n tuamun a taisan kiata hi.

PENGLAM SHINA KITHEILOU: Tuabanga a kidel del uapat in Penglam geina kithei nawnlou in a mangthangta hi. Innlum loulum lah tung kia nawnlou, a galte'n amat uh ama chi lah kitheilou leh mundanga peem ama, sapi ngapi khat in atha a aneeh ama, keen leh ngaw a kie ama chi zong a kithei nawnta sih hi.

***************************************************

Samte Tapa Selthuam Khang

Samte Tapa Selthuam Khang Simna

1. Selthuam --------------------------------- Selthuam
2. Ngulzathang ----------------------------- Ngulzathang
3. Ngamlet ---------------------------------- Ngamlet
4. Letlam ----------------------------------- Letlam
5. Thangtong ------------------------------- Thangtong
6. Lamkhai --------------------------------- Lamdou
7. Gouhau ---------------------------------- Gouthang
8. Khaichinkham --------------------------- Doukhanthang
9. Hausuanthang --------------------------- Lamkhomang
10. Khai Minthang ------------------------- (L) Thangkhanhau a nau Ginlianlal in aluo diing.

Samte Tapa Selthuam Laapi: Laapi chi pen shini manni a kisate china ahi. Laguii tawh kibanglou ahi hi.

Laapi:

A zung: Khosa tang, khosa tang, chimtui kamkei khua sa’ng (ee);
A dawn: Chimtui kamkei khua sa’ng (ee), Belbang suan lawm aw (ee).

Laapi zou chiengin mishi tawh a kikhen diing chiengun Laakhen ana sazel uhi.

Laakhen:

A zung: Sing in mong nei chintui tungah, sing in mong nei,
A dawn: Sing in mong nei, ka ii soinam maw mangin na khung upsah.

Selthuam Khang: Selthuam khang khatna apat Lamkhai tan a tangthu uh a kitamthei sih hi. A umdan ahileh Lamkhai leh Lamdou apat in khatvei ana kaa kia a, Lamdou pen a Uzaw ahia, Lamkhai pen a nauzaw hileh a kilawm hi. Ka Pu Khaichinkham in ang beisan diing kuon kumkhat vel in asap in Lamdou, Lamkhai, Gouthang leh Gouhau unau danin agen hi.

Pu Gouhau in unau bangza amakhat ana nei a, tuate ahileh Gouthang, Nianglun (Ka pu’n Lamdou leh Lamkhai zong a sanggam chi). Ka pu chidan in Lamkhai, Lamdou, Gouthang leh Gouhau chidan in ana chiemte a, numeite na chiemte lou ahimanin Pi Nienglun laphuote apat Pi Nienglun zong a unau uh ahidan theithei ahi hi.

Tami khang pen sutthei tahtah lou ahimai hi. Lamkhai leh Gouhau pa-ta ahi ua ama chi theithei ahisih a, ka pu’n “Unau ahi uhi” achi a, hilezong khangsimdan apat et-in unau sangin pa-ta ahituoh zaw uhi. Ka ni Manchiin in zong tambang ngaidan anei tinten hi. Ka Pu Thang-Ai um leh ka Pu Khaichinkham sangin thu leh laa tampi atheizaw tham diinga, ka pu nauzaw ahiziehin a thu theidan danin ang hil a, a hoitheipen a ki chiemte ahi hi.

Hilezong, ka pu a upat seng zieh a a theibuai zong a hithei diing hi. Aziehpen, Zou tawndan in tapa taahpen te khu a pute uh kitap ahiden hi. Tambanga en diing hilei ka pu Khaichinkham khu a pu Lamkhai kitap asuoh a, ka pa Hausuanthang khu a pu Gouhau kitap asuoh a, keima Khai Minthang khu ka pu Khaichinkham kitap, min kilelah kahi hi.

Gal-ai Sa-aite Kahi Uh: Ka pu sawnte hun laiin a guol leh pai lah uah na lamkai in, galman saman in sa-ai gaal-ai na bawl in ana tong uhi. India leh Burma kichientah a international boundary um masanglai in ka Pusawn Lamdou leh Lamkhai te’n Ngalzang khuo ana sat uhi. Tuanah hausa sem in ana khosa uhi. Hun leh nite hing peitou zel in British kumpi Zogam ang vaihawmta uhi. Ka pusawn te na ki-iit mama in khokhat ah ana teeng ua, tapa khat tuoh (a dang anei uleh anei lou uh thei hilou) ana nei ua, tanu khat ka pisawn Nienglun (Koipen ta amah kitheilou) zong ana nei uhi. Ka pu’n a theikhelna (a tahtah ahileh) zieh khu innkuon khat dan a aum khawm zengzung zieh uleh hausate innkuon ahizieh uh zong ahimaithei hi. Sie, taangseu leh zulup salup atam seng zieh a innsung khat a na semkhawm zing ahi zieh uh zong ahithei diing hi. A minthanna uleh a galmat samatte uh laa a phuo in a laaphuote uapat in a dinmun uh theithei ahimai hi.

Ka Pu Lamdou laaphuo:

A zung: Sa kamkei bang gimnei tang ee, palva law san bang khan ee;
A dawn: Palva law san bang khan ee, vahou lu bang sang namchi sawl khai ing ee.

Ka pi Nianglun in a sanggamte hansanna leh thupina laagui a na bawl in:

A zung: Tuoi gel na sang kaap aw, minthang zangliep bang (sang) ee.
A dawn: Guolma bang am tuoi lun kamkei sang leh lai ah thang aw ee.

Ka pisawn Nianglun in a sanggamte Pu Gouhau leh Pu Gouthang te’n sai amat lai un tamla ana phuo hi:

A zung: Vuisai simlu piendang sang ee, seinou guol hing en ve un;
A dawn: Hing en ve uo seinou guol aw, sunni bang enchim lang ee.

Hunte hing peitou zel in ka Pisawn Nianglun a sanggemte’n ang shisan chiengun lungleeng kisa in tam bangin laagui ang bawlta hi. A sanggamte a vuiliem zou nua in hasetah in hichi’n ana phuo hi:

A zung: Leidou tuonglam na gamzang ah, tuaithan leensuang kalawm aw;
A dawn: Leensuang kalaa sang minlun aw, zuo vang na hing zou hiam aw?

Tambanga galman saman leh a gal-ai a sa-aite uh laa aphuo ban uah ka Pu Khaichinkham sanggamte Thang-ai, Thachiin chite bang a gal-ai a sa-ai uleh a satha uleh a tonte uh chiemtena diing-in ana minphuo uhi. Ka pute unau ahileh Thang-ai, Thachiin, Khaichinkham leh Khaizavung ahi uhi.

Tangpijol Gam Tunna: Ka pu Khaichinkham te zinei tanin Ngaljang ah ana teng ua, a pu leh pate uh Lamkhai, Lamdou leh Gouhau, Gouthang te Ngaljang ah a satsa gamlei uah alu uh ana phum uhi. Tuazou in ka pi leh pute zong lungneu kisa leh shini manni chienga sanggam tampi tawh umkhawm lou uh ahiziehin Tangpijol gam a imi isate ma chi'n zi leh ta diing ana sui uhi. Tuahun laia Tangpijol kho hausa masapa'n ka pute na chiel in "Gamning khat hing atpieh navang" chi'n a genpita hi. Tuami lam-en in Ngaljang khuo a kumkia in (Japan gaal venzaw pawl ahi) ang nuasie ua, Tangpijol a ang peem uleh Tangpijol hausa luipa Burma langa innsung poimawna in ana peemta hi. Hausa thate'n tua thu theilou hilou in gam at diing achi chiengun Tangpijol a na tengsa na tuolsuohte'n hi satheilou ahiman un hausa khang apat mipi khang ah ana kitungta hi.

Ka Khang Simna uh: Ka Pu Thangza-ai in tapa khat ana nei a, a naupan lai in ana shita hi. Tualeh tanu thum ana nei hi. Tuate ahileh Vungkhoman, Thangzanien leh Chingnuam ahi uhi. Ka Ni Vungkhoman khu Tangpijol hausa Pu Ginzakhup zi ahia, tapa ni anei ua, tuazou in ana shita hi. A tapate ahileh Thangsuankhai leh (L) Khamsuanthang ahi uhi. Ka Ni Thangzanien khu (L) Lienkhan, Tonjang zi ahia, a tate ahileh U Ngai, U Nuam, Momawi, Khaimuan leh a dangte unau ahi uhi. Ka Ni Chingnuam khu a pasal nei masanga shi ahi hi.

Ka Pi Thachiin in tapa khat leh tanu khat tuoh ana nei hi. Amaute ahileh U (L) Chinzadal h/o (L) Mou Ngainem, Tuibuang leh U Chiinkhanman w/o Upa Hauvom, Behiang village ahi uhi. Tuabanah, ka Pi Thachiin ashi zou in ka U Nengkhanlam leh Ka U Chinzalal pakhat hah in apeing uhi.

Ka Pu Khaichinkham in tapa li leh tanu khat anei hi. Ka Ni Manzachiin a taahpen ahia, Ka Pa Hausuanthang, Pa Thangkhanmang, Tv. Kapsuanhang leh Pa Kapkhanthang ahi uhi.

Ka Pi Khaizavung in tanu ni anei a, tuate ahileh Ka U (L) Donkhanman leh ka U Thawngniang ahi uhi.

Ka Ni Manchiin in tapa thum leh tanu nga anei hi Amaute ahileh Pumsuanmang, (L) Chingdeiniang, Manneilam, Nianngainuam, Niengsuanching, Thangkhanlian, Mangkhanlian leh Ningngainiang ahi uhi.

Ka pa Hausuanthang ahia, ka nu Chiinkhanniang d/o (L) Kamzakap ahi hi. Ka nu pen Ni nuazui ahi hi. Unau thum kahi ua, Khai Minthang, Chiinhauching leh Hanglianlal kahi uhi. Kei ka pu Khaichinkham min lelah a kitap kahia, ka nau Chiinhauching khu ka nu' nu Neelzachiin kitap ahia, ka nau Hanglianlal khu bete khat in ang ha-nget seng zieh a Ginzahang Samte, 1985 lai a Singngat Police station a OC a ang umlai a kitap ahi hi.

Ka nute unau nga ahi ua, Upa Chinsuanhang, Chiinkhanniang, Donkhanching, Dimkhanman leh Lunminthang ahi uhi. A nu uh Hiangtam hausa Pu (L) Goulun sanggamnu ahi a, amin Neelzachiin ahi hi. Neelzachiin, Neelkhanching m/o Rev. Tualzachin leh Thangchinmang, chief of Hiangtam unau ahi uhi.

Ka Pa sanggam Pa Thangkhanmang khu Nu Nianngainiang tawh kiteeng in at tambang in anei uhi. Khaimuanthang, Ginminlun, Ginlianthang, Chiinsianching, Thangsuanlian, Lianneithang leh Samuel Thangsianlal ahi uhi. Samuel Thangsianlal khu kei kitap ahi hi.

Ka Pa sanggam ka pa Kap khu tamlai kagel tanin a tang Val nalai hi. Ka Nu pa ka Pu Kamzakap kitap ahi hi.

Ka pa sanggam ka pa Kapkhanthang khu Nu Dimkhoman tawh a kiteeng ua, at tambang in anei uhi. Thangmuanlun, Niangzoukim, Chingsangmawi leh Mangzalian anei uhi. Ka pa Kapkhanthang khu ka pi sanggampa tapa Pu (L) Langkhankap kitap ahi. Thangmuanlun ka pa kitap ahia, Niangzoukim ka nu kitap ahia, a naute ka Nu Man langte kitap ahi uhi.

Ka Pi-le-pu Iitna Chiim: Kei pen tu masa chidan in ka pi leh pute’n ang sathei deu dieh ua, ama uh tawh ka neulai in a kitamthuo zaw a, zong ang duot deu uhi. Ka neulai in amau tawh lumkhawm in ka pi in bang ang pomun mama hi. Ka pu in vaitun zu khonei khat teng aneeh chiengin ang chiemsah masa teitei hi. Naupang kum 6 kahitan ahi hi. Tuazou in innsungah zu a kihuan nawnsih hi. Ka pichin zou nua in zong kholai vahna ahiei, gam pawtna kanei leh inn ka tun masangsie ka pi’n ang ngah zing hi. Nungah heel tunglai in zong ka tun masang in a lum ngam ngaisih hi. Kei pen ka pi leh pute a diing-in “Tupa” ka hi tungtuong hi. Tuaziehin, khanglui tangthu, khanglui thu leh laa hi’n khangthu hitaleh honkhat kathei hi. Ka pi-le-pu in ang hil uh khanglui tangthute “The Zou Folklores” chi’n ka giel a, sawtlou in laibu a bawl diing ahita hi. USA ka tunzou in ka pi’n hing ngai sengin tambangin laa ang phuo hi:

A zung: Heina pou ah bang siel kamaw, pham lah phamlou duong in vul ing.
A dawn: Sieltam tuibang a sienna di’n lawm aw hing leng aw, lawm aw hing leng aw.

Tami laa ang phuozou sawtlou in teeh lungmawl in khuo athei tahtah nawnsih hi. Ka pu in USA ka lut diing-in “Kum thum sung hing ngah vang” achi mabangin a kum thum kum in ang beisanta hi. Ka pi leh pute leh khomipite August 18, 2003 zingkaal in mangpha hah in ka pawtsanta hi. Kumthum zou Sep. 14, 2006 in ka pu in ang nuasieta hi.

Ka tupa Thangkhanlian in ka pu a houlim (interview) ni’n Tangpijol innpi ah video leh cell phone akeng ua, tuani in innlangte ka houpi hi. Tua amasang hi’n tuazou hileh cell phone laine mu diing a hamsa at hi. Hasie sengin kap kawmkawm ang houpi a, a kiminsielna leh ang thuvaihah tawpnate:

“Na lunghimaw suo, hanchiem aw. Na pi na pu hing ngaisah nawn suo. Pasal…Paian hing siem…Lung himaw mawng mawng suo…Lung himaw mawng mawng sinlen, (Ka ni’n panpi kawm in).. Na pi na pu shi diing lunghimaw suo, ka tu. Pasal khatvei shi diing chiet chiet diing hii ee, hing lunggimpi suo…(Ka nite kungah Ka lungsie…) Ka gen diing teng zouta ing…hing ngai ing ee, katu…hing hanchiem aw…” Phone disconnected. Tami thute agen lai in a tate, a moute leh a tute’n a panpi zing uhi.

Tuazou sawtlou a ka pi ka houpi leh ka houpi but nawnta sih a, a thugente zong a theizou nawnsih hi. Ka nite kungah “Ang houpi zong kathei zou lou” achita hi. Tuazou sawtlou in ka Pu tawh ka houlim kia leuleu hi. “Za’ng ee, ka tu” chi’n interview bawlte camera a ki off ta hi. Tabanga ka houlim zou ut ni tam kihal nawnlou in July 07, 2006 in ang shisanta a, ka pu’n September 14, 2006 in ang shisanta hi. Ka pu’n ashi diing kuana ang thu vaihah tawpna ah “Miza zong pha hisih uchiei, hoitah in hing ki-iit bou uo” chi tawh a naah tawpna azouta hi. RIP

*************************************************

Warning Note: Tami khangsimna khu koima'n a teisawn leh suosawn diinga phal ahisih. Na suosawn a, na teisawn leh buoithei diing nahi.

Thanghou leh Liandou

Thanghou leh Liandou Tangthu

Nidanglai in Zou kho khat ah nupa khat ana um uhi. Ta ahing nei ua, amin diingin "Thanghou" ang hisah uhi. Hun bangtan amakhat zou in ta khat ang nei kiata ua, amin diingin "Liandou" ang hisahta uhi. A ta nina uh aneizou sawtlou in a pa un a shisanta hi. Hun bangtan amakhat aum zou nua un hinkhuo hing hamsa in nutateng abuoi thei mama uhi. Tuabanga abuoi lai un a nu uh Sa-nga khat tawh ana kingai nalai hi. A tate zong thudon lou in a lou kuonna ah Sa-nga tawh nuomtah in a kiheel zing ua, a tawpin a nu uh tua Sa-nga tawh a kitaita uhi.

Liandou leh Thanghou te unau lah a naupang mama nalai ua, amau gel a innsung khosah bangma bawl theilou a shi mai diinga aum tah chiengun a Ni un hepi in a inn ah a umpita hi. A gang uh ahileh mihepina neilou khat ana hi laizang hi. Naupangte a inn ua aum apat in niteng phiel in a zi tawh a kihau hau maita hi. Hilezong naupangte umna diing dang um tuonlou ahi ziehin a Ninu un hamsatna tampi kawmkaal ah ang khothei uleh na themkhat khat ang septhei tan uh a innsung
uah a umpi hi.

Hun leh nite hing liem in Liandou te uanu zong themkhat hing khangtou in na semthei simsim in ang umta ua, a gang un inn nasep zousie semsah in a gawt mun mama hi. Tambang pumpum a hing khangkhie in lou gieh thei diing ang hitah un a gang un a inn uah umsah nuom nawnlou in a lou ua kumkhuo a gieh diingin ang sawlta hi. Neeh diing taah diing tah ngel zong a pe tasih hi. Tuachi'n Liendou te unau china diing theilou in lou langah ang khosata uhi. Kum hing kihei in lou a khaichi gate ang um apat in themkhat nuom angsa ua, hilezong pawl hing tah in louma a pieng haiga zousie ang lata ua, a gang un Liandou te unau a diing themkhat zong kheet lou in haiga zousie a pomangta hi. Chimaw sengseng in loulai ah neehthei taahthei sui in amu uleh nekhawm dawnkhawm valiei in hinthei dandan in ang hing vevaw ta uhi.

Hun leh nite hingbei zel in louma a pieng haiga teng banah haichi sang teng zong ang beita hi. Nikhat louma hi in gamsung hileh neeh diing ang muzou tasih ua, agil ulah akiel mama hi. Tai hum kawm leh chimaw kawmkawm a annsang ang sui uleh miim tang leh taang tang khat tuoh ang muta uhi. Amaugel zong neeh diing dang umlou ahi ziehin a miim tang uh hing phalhawm in aban ah a taang tang uh ahing phalhawm kia ua, tuatawh a buuh se niipneep sung uah ang giehta uhi.

A buuh sung ua a giehna uh zanlai in vompi khat in ang beelta a, Liandou te unau tawh kimutuo lou in buuh ning khat tuoh ang ang lumta uhi. Zan hing sawt deudeu in a pang lum tuoh uh ang kibeltuo ta ua, tomkhat ang iimuta uhi. A kinai deudeu chiengun vumpi mul khat Liandou naahko sungah hing lutkha in Liandou in zong zahza saseng in thakhat in ang hahthita hi. A hahthi ang ang kikou khiet leh tua vompi a giehpi pen uh zong di leh zauseng kisa in thakhat a kipeeh in ang zinlen hi. A zinlen na lam ah singbul hiem khat phukha in vompi ana shita hi.

Zingkaal in tua vompi shi Liandoute unau in amuta uhi. Amau gel in zong hun bangtan amakhat sunga a neeh diinguh um chi'n a lungdam mama uhi. Sa sem diing achi uleh hiem leh hei bangma neilou ahi ziehun bangma abawl thei tasih uhi. A tawpna ah Thanghou in zong a nau kungah "Bawi, nang tanah na um inlen, ke'n i Nite kungah temta va kawm vangin, kang tun chiengin sa sem vai in gilva tahin ne vai. Hun bangtan amakhat neeh muongta diing ihi" chi'n a nau a hamuon zou in anau in zong a U thugente zahnuom sa in a U a Nite uh inn a temta kawm diingin ang phal khong khongta hi. Tuachi'n a uta un hing kikhen in Thanghou a Nite kho lang zuon in ang peita a, Liandou in a vom mat uh ana enta hi. Thanghou a nite khuo ang tungta a, a nite inn a hing lut in a temta khat uh a kawm sawm leh a gang in zong bang diing amah chi adongta hi. Thanghou in tua zanlai a asil tuohte uh ahil kim sipsepta hi. A gangpa uh zong hing kipan in a khuo uah hing taangtawh in "Hei, kakhuo katui, Liandoute unau in vompi khat man uh ei, a sa sem diingin hing kisa chiet vuou" chi'n ang ang taangtawhta hi. A kho mipite zousie uh vompi sa po diingin ang kisata ua, Liandoute unau vompi mat khu asa vasem in a sa zousie ava puohmang piehta uhi. Liandou te unau a diing a gilpi chilou bangma dang a nuasie pieh tasih uhi.

Liandou te unau zong da seng kisa in akap kapta uhi. Tuachia datah mai a aka kaa lai un agei ua singtung khat ah va khat hing ham in "Thanghou Liandou tui ah tui ah" chi'n aham hamta hi. Amau unau in zong lamdang sakawm a vaham angai uleh tua vaham in a loudop ua lui a pei diingin asawlta hi. Amau gel zong hing kipan in a vom gil uh puo in lui lang ang zuonta uhi. Lui ang tuntah un chiengkang tawh a vom gilpi ang khuo uleh vompi gilsung dimtah in suong mantam ana umta hi. Tua suong mantamte sawpsing in ang kemta uhi. A gang uh theisah ngam nawnlou in tua suong mantamte zuah theina diing lampi ang suita uhi.

A suong mantamte uleh a khibate uh hausate kungah ang zuata ua, hausapa'n zong lawi leh bawng leh tuzah heizah tampi pie in a gam kimkhat a aat a, tuanah a teengsahta hi. Tuana pat in Liandou te unau ahing hausata uhi. Agam uah a neeh diing uleh a dawn diing uh ki ningching tahin aumta hi. Tuachi'n a tagat uh manghil na diingin Liandou te unau in zong ton ang laah sawmta uhi.

Thanghou leh Liandou in ton la diing chi'n khokiim khopaam te hing kihankhawm zungzung uhi. Liandou te unau in zong a nu uh hing sui in ton siim diingin achielta uhi. A ni leh gang uh zong achiel uhi. Ton hing kipan in zunuom sanuom nee in, neeh diing dawn diing kiching tahin aum hi. Mi ang tunkim tah un a ni leh gang uh zong ang tungta ua, anu uh kisuongla in daipam munkhat ah ana gal-et thaw hi. Tuachi'n Thanghou leh Liandou in anu uh va pui in guolnuom sanuom teng a neehpi uhi. Liandou te unau in lungsim sie neilou tahmai in a nu, a ni leh a gang uh tuhpaal pie in khiba leh aahgie a awsah uhi. Ton alah zou uapat in Thanghou leh Liandou in a gentheina uleh a hamsietna uh manghil kibawl in a nu uh zong a umpi ta uhi. Nuomsatah a khosa in a nu uh a shi in a taangpang uah avui uhi.

Pheisam-nu Thangvil Tangthu

Pheisam-nu Thangvil Tangthu:

"Natang tou luot ka neeh khah zieh amaw, bohbuol khal ga ka neeh khah zieh amaw?"

Nidanglai in Zou kho khat ah pasal hangsan leh sabengmi khat ana um hi. Tam pasalpa'n sa leh nga a beng zing a, innlang ah hunkhop khop ang pozel hi.

Khatvei gampalah ah metang thang ang kamta hi. Vagih, Mengkeng, Aahpa, Vala, etc. chite aman zing a, niteng phiel in a tuohpha gige hi. Tambang in hun bangtan amakhat tuohpha tah in aum hi. Hun bangtan amakhat nua in a thangte ana kivil zel a, a thangte na kisai in a mun ah vamul leh va shisan ana um zelzel hi. Ama zong thangpai mama in thangvil koi ahiei mah chi suikhe diingin ang kithawita hi.

Tua a thangkamte khu Pheisan-nu khatin ana vil zel ahia, a neehmawh leh a mul thang zengzung a a nuasie zing ahi hi. A thangte zong kamkia nawnlou in ana nuasie ahi hi. Pheisam-nu'n thang avil diing chiengin thang tawpna mun ah ata a nuasie zel a, a thangte aban banin ana vil zel hi. A thang tawpna atun chiengin thanga va awhte a ta mu diingin a lamtou zel a, a ta'n zong nui leh laamkawm in anu ana lamdot zing hi. Tuachi'n a thanga awh vate ane zel ua, neeh leh dawn ah atai thei mama uhi. Hun bangtan amakhat tambangin ana khosa uhi.

Thang kampa'n zong bang chileh thangvil pen tawh kituoh thei diing kahiei chia ngaisut in ang kuanbai deuta hi. A kuonbai vangin a thang ana kivil man zel a, a va awhte kisutna nua a vamul leh shisan lum nalaite alap man zel hi. Nikhat thang kampa zong hing kingaisut dengdung in a tawp tawpnah a thangte levil leh tua thang viltu tawh kituoh thei diingin ngaidan ang neita hi. Tuachi'n nikhat a thangte levil diingin a thangkam tawpna munah ang kipat sawmta hi. A thangkam tawpna mun ang tuntah in Pheisam-nu ta ana um hi. Tua Pheisam-nu ta ahileh suong zol sipsep a nakilep in thang tawpna gei ah ana um hi. Thang kampa'n a naiphei leh tua suong zol sipsep pen a naah litlit hi. Ama'n zong lamdang sasim a alaah leh Pheisam-nu ta ahidan ang theita hi. Tuachi'n ama'n zong tua suong zol sipsep (Pheisam-nu ta) khu tun ni ana suota a, Pheisam-nu ta khu ana thatta hi. Tuazou in a thangkam tawpna gei a Pheisam-nu ta athana geilah khat hampa lah a ana kibu a, koi mawng mawng amah chi ngah in ana dap-et ta hi.

Hun bangtan amakhat zou nua in hanglang apat in husa khat hing ging in hoitah in ana endap ta hi. Sawtlou in Pheisam-nu hing dawhtou in a khut langni in thanga va awhte hing tawi in ata mu diingin ang a vate ang laam hi. Kipahtah leh thanuom tah a a nau mu diing ngala kawm a a vate alap vangin a nau in ana paah tasih hi. Amanu'n zong a ta iimu hiva chi'n a khodon tadi sih hi. Hing nai toutou in a ta hoitah a a kimuthei mun ang tun tahin ata phawn sawm a alaam leh laa asah vangin ata ana khophaw tasih hi. Ama zong lungkham in ata umna tangtah in ang zuon a, ata a et leh tun ni ana kisuo a, ana shita hi. A vamat (thang a awhte) te tuol sena a nei in ata angpom in akap kapta hi. "Kata aw hing tou aw, bawi" chi'n akap kapta hi. Daa seng leh beidong seng kisa in a ta thatte gausap na lah hikawm ama vangsietna thuoh zoulou in "Natang tou luot ka neeh khah zieh amaw, bohbuol khal ga ka neeh khah zieh amaw?" chi'n katam alou lou mai hi. A iit mama ata thoidan zoulou in vul ningniang in ata puo in a kholam a zounta hi.

Tami tangthu ang kithei apat in ipu-ipate'n thang avil chiengun athang kamna mun atun masang un husa khattei nei in heem anawl zel ua, thang levil chi mawng mawng a ching ngam nawnsih uhi. Thang a sa leh va awhte khu sapi, gulpi, dawi leh gamhuoite'n ana vilthei zel ziehun a thang kamna atun masang un husa khatvei nivei teitei ana nei zing uhi. Tualeh, thang i levil leh sapi, gulpi, dawi leh gamhuoite tawh kituoh thei chi'n ana levil nuom sih uhi. Tua Pheisam-nu kaatam ang kithei apat ipu-ipate'n vangsie a kisah seng chiengun a china diing theilou in "Natang tou luot ka neeh khah zieh amaw, bohbuol khal ga ka neeh khah zieh amaw?" chi'n ana khuisa uhi. A khietna tahtah ahileh leitung peidan dungzui a peiloute bawlkha a dawisie kausie khat thangpaisah a, tambang vangsietna tuoh kamah china dan ahi hi. Natang aluot chiengin a um in leitung lam a nga hi. "Natang touluot" chi pen leitung peidan ngaina hilou china ahia, a um khah lezong a ne ngam sih uhi. Tuabangma-in, bohbuol zong tualai a tung ahia, phalbi leh phavang lai in asang a kine nalai hi. Khallai in bohbuol aga nawnsih a, aga aum lezong leitung peidan hilou chi'n ipu-ipate'n ana nesih uhi. Tuaziehin "Bohbuol khalga" chi zong ana lipkhap mama uhi.

Siakuong Kaipa Tangthu

Siakuong Kaipa Tangthu

Nidanglai in Zou kho khatah innkuon khat - pi leh pu, nu leh pa leh naupang ni ana teeng ua, a innkuon un a ki iit mama uhi. A pu in zong a tute a duot mama a, siemsinna tuomtuom sinsah in gamvahdan leh thangkam dan tuomtuom a sinsah hi. Niteng phiel in a thangkamte uh avil zel ua, zu leh va nam tuomtuom aman zel uhi. Hun hing peitou zel in a pi leh pute'n ang shisanta uhi. Tuazou sawtlou in a nu un zong ang shisan ta leuleu hi. Innsung khat ah abaan abaan in ang shi chiengun innsung hing hawm in patate zong taga leh meigong ang suohta uhi.

Nutha Neina: Tuahun laitah in a khosung uah nuthawi a pasal tawh kikhen khat aum hi. Tua nu'n naupangte hepi kinei in vauluum luum thum diing vel a thungpi sunga puo in naupangte kungah, "Na pa tawh nang kiten sah uleh tami na puon diingun kang phanpieh diing hi" chi'n a vau sanpen a la a, "Tami na toka diing uh" chi'n a vauluum vompen ala a, "Tami na puon sil diing uh" chi'n a vaupuum te khat leh khat kaalhal in alaa kawikawi hi. Naupang chitah tuanu thugen tahsangin a pa uh kungah utate ang peita ua, tua nuthawinu tawh kiteeng diingin apa uh asawlta ua, nuthawinu thugente zong agenpita uhi. A tawpin a pa uh ang zou khongkhong ta ua, apa un tua nuthawi gilounu khu ang kiteenpita hi.

Tomkhat sung anuom semsom sam hi. Hilezong a vaupuum etsahte lah um nawnlou in apuon diing ulah aphan piehta mawngmawng sih hi. Hun sawtlou in a giel ang dawhta a, naupang muda chitah in ang mudata hi. Ann aneeh chiengun zong annkuong tungah a thangpai den a, "Sashipa, dawngchie pa, na tate vahawl khe mengmeng in" chi'n a pasal a naw gigeta hi. Tuachi'n a pasal in zong a tate hun ngamlou in gampalah ah ang hawlmang sawmta mawh hi.

A Pa'n a Tate Gamlah a Hawlmang: Nikhat a tate hawlmang diingin ang kisa a, a tate kungah gampawt diingin ahilta hi. A tate zong gampawt a kilawpna uh ahia, kithawi pai in a pa tawh gam ang pawtta uhi. Gamla sim khat ang tu'n chiengun apa un a tate a khawlpi a, sun-ann aneehpi zou chiengin a tate hih a suhpieh hi. A tate tawh kikhen diing a ngaisut chiengin a ngaingam sih a, lah kikhen lou diing a ngaisut chiengin a zi mai mu diing lah azau zel hi. A lungkham sengin a tate hih asuh pieh kawmin a hitui naptui tawh a kiteh zel hi. A tate'n, "Papa ka lutunga hing ta bang ahiei?" chi'n adong zel ua, apa un, "Luonhi lah hivan, nainap lah hiven" chi'n adawng zel hi. Tomkhat zou in a tate ang iimuta uhi.

Tuazouin a pa uh munkhat ah daileng in, "Ka tate'n ang hat leh ak zun in na dawng aw, ka eeh in na dawng aw, muol in na dawng, guom in na dawng aw" chi'n a nuasieta hi. A tate tawh a kikhen tahtah diing a utlou manin a zun, a eeh, muol leh guomte'n dawng uleh inn hing tung kiathei diinguh a china ahi hi. Tomkhat zou in a tate ang khanglou uhi. A pa a sui kawikawi uleh apa uh ana um nawnsih a, ahat uleh a zun in ana dawng hi. A kidawnna langa a peiphei uleh koima ana umsih a, apa ahat kia uleh a eeh in ana dawng hi. A kidawnna langa ang pei kia uleh koima ana umsih a, eeh ana um hi. A pa uh ahat kia uleh muol in ana dawng a, ang peiphei zel uhi. Ang hat kia uleh guom in ana dawng kia a, a kidawn dandan a apei pei uleh khomuol ang tungta uhi. Inn ang tun chiengun innsung ah zong lut masa ngamlou in panghawm ah a nu leh pa a endap uhi. Tualaitah in a nu-le-pa'n ann ana ne uhi. "I nu'n kei haikeeh zang e, I pa'n kei haikeeh zang e" chi'n panghawm a a etna uapat in ang chita uhi. A nu un a tate hing kinuale kia chi athei chiengin a pasal a kihaupi kia zel hi. "Sashipa, dawngchie pa, na tate vahawl khe mengmeng in" chi'n a pasal a naw kiata hi. A pasal zong kipankia in a tate hawl mang diingin ang kisa kiata hi.

Bangtan amakhat ang tun zou un a tate kungah, "Bawite, tamsung heitah amah chi na thei uoi?" achi chiengin a tate'n, "Tamsung ka pu tawh ka vagih thang kamna uh hi ee" chi'n a dawng uhi. Hing pei gamlat pi zelin, ""Bawite, tamsung heitah amah chi na thei uoi?" achi chiengin a tate'n, "Tamsung ka pu tawh ka sakhi thang kamna uh hi ee" chi'n a dawng uhi. Hing peipi zel in, ""Bawite, tamsung heitah ahiei mah chi na thei uoi?" achi chiengin a tate'n, "Tamsung ka pu tawh ka ngaltang thang kamna uh hi ee" chi'n a dawng uhi. Hing peitou zelin, ""Bawite, tamtah heitah amah chi na thei uoi?" achi a, a tate'n, "Tamsung ka pu tawh ka kamkei thang kamna uh hi ee" chi'n a dawng uhi. Aban bana hing peitou zelin a tawp tawpna ah, ""Bawite, tamtah heitah amah chi na thei uoi?" achi chiengin a tate'n, "Thei zou nawn sih ung e pa" achi chiengun tuamun apat gamla lou ah sun-ann neehpi in a hih uh a suhpiehta hi.

A pa un a ang a pom kawmin a hih uh a etsah a, lungzuong kawm a a tate tawh kikhen diing a ngaisut chiengin a hitui naptui tawh a kidim a, a hitui leh naptuite a tate lujang ah ahing tusuh hi. Tuatah chiengin a tate'n, "Pa ka lutunga hing taahsuh bang e?" achi chiengun apa'n, "Bawite, luonhi lah hivan, nainap lah hiven" chi'n a dapka zel hi. Tomkhat zou chiengin a tate ahing iimuta uhi. A pa uh zong kipan in innlang a zotsan vingvengta hi. Lamkaal ah bangma chi nawnlou in a zun hi'n a eeh hileh bangma'n dawng sah nuom nawnlou in a tate a taisan vingvengta hi. Tomkhat zou in a tate ang khanglou ua, apa uh asui kawikawi uhi. A pa uh umna a theita sih ua, ahat hat vangun bangma'n a dawng tasih hi.

A U pa Vaphuol Suoh: Singnuoi gammuol ah a kholang uh zuon diingin utate ang peita uhi. A gam theina lah uh ahi nawnta sih a, heilang zot diing chi zong theilou pi'n ang peipeita uhi. Nitaah langain a giluh ang kielta hi. A khodah kawikawi uleh singkung sangtah khat ah Vaphuol buuh khat amuta uhi. A u pa zong kipan in, "Nau aw, tamnah hing na ngah in, kei singkung ah va katou vangin Vaphuol tui aum ei chi va en vang" chi'n a u pa singkung ah ang katouta a, a naupa'n anuoi ah ana ngahta hi. Alam-et bangun vaphuol tui tampi ana um hi. A u pa'n vaphuol tui la in, a naupa a khiet chiengin tuol atun masangin singba lah a tu masa in akeeh zel hi. A tui keehkhete nata tunga tute a naupan ana lieh lieh zel hi. A u pa'n zong vaphuol tui tampi ang dawn leh amulte hing pou in sawtlou in vaphuol ang suohta hi. Tuachi'n a naupa lah leeng theilou ahiziehin a u pa tawh ang kizawh thei tasih uhi. A naupa zong lungkham sengseng leh chimaw senga kapkawm in, "U aw, hing taisan sin" chi'n a u ahan zel hi. Tuachi'n a u pa zong hing leeng in, "Nau aw, him beel, nau aw, him beel" chi'n anau tungtah ah aleeng leengta hi. Ahithei tanin a nau in zong a u him beel in ang kizawh zawh uhi. Singnuoi gammuol lah ngentang ahi ziehin sawtlou in a umna uh a kimansuota uhi. A nau in a u ahat chiengin a u in lah a zata sih a, a nau lah singnuoi gammuol a singzing suongzing lah ah a gammangta hi.

Sa-nga Khatin Siakuong Kai: A naupa zong chimaw kawmkawm in ahing peizel a, atawp tawpin luinang khat ang tungta hi. Ang zui suhsuh leh Sa-nga khat in siakuong khat ana kai hi. A etdap leh Sa-nga in, "Ka siakuong aw, tawn dildiel aw, Kawl a vai a ka laah hi'e" achi chiengin a siakuong khu a tawn dildiel hi. Tomkhat a etdap zou in ama'n zong Sa-nga khu delmang in a siakuong ang kaita hi. Sa-nga chidan danin, "Ka siakuong aw, tawn dildiel aw, Kawl a vai a ka laah hi'e" achi chiengin a siakuong a tawn dildiel hi. Tuabanga hing peisuh suhin a tawpin khokhat tuineeh ang tungta hi. A siakuong khu a tuineeh naah uah akoi a, tua khuo ang zuonta hi. Meithainu khat inn ah ang tungta hi. Gilkiel leh chimaw leh gim leh tawl in aum hi. Tuanah meithainu'n a nei bangbang ann leh tui pie in a tawl-nga sahta hi.

Tua a siakuong tuinaah a akoi apatin tui hing kiching in a tuineehna mun uah tui ang tungzou nawnta sih hi. A khomipi te zong buoise gawpin tuinaah a tui kichin dan leh tui ang luonsuh thei nawnlou dante ang kihilta uhi. Siakuong khat tui kichinna taw a a kikoi zieh a tui kiching ahidan ang theita ua, siakuong khu ang kaikhiet sawmta uhi. A hitheina tengua akai sawm vangun bangma alaw zou sih uhi. Tui lah ang luong thei tuonsih hi. Chimaw leh beidong gawpin hausate kungah thu ang tungata hi. Tuachi'n hausapa'n zong thu hingsuo in, "Koi zong tuinaah a siakuong kaikhe thei a um leh numei ahileh ka tanu tawh kizawl sah vangin, pasal ahileh ka tanu tawh kiteeng sah vangin, ka khiba kimkhat pe vangin, ka gam kimkhat pevang" ang chita hi. Khosung a tangval hat diinga kimuong tampi'n ang patep ua, koima'n siakuong a kaizou tasih ua, a chimaw chietta uhi. Tangval zousie'n aban banin ang patep ua, koiman a loh zou tasih uhi. Tuachi'n khosungah zin leh leeng aum ei chi ang kan kawikawi uleh meithainu inn ah khat ana um hi. Meithai nu'n, "Ke'n zin khat nei ing. Hilezong a tha azung a kiching sih a, tuabanga thagum suo diingin chitna anei sih" chi'n adawngta hi. Meithainu'n a zinpa kungah thu umdante leh hausapa kamchiemte ahil sieng sitsetta hi.

Siakuong kaipa zong hing kipan pai in a tuineeh lang uah ang peita hi. A tuineeh uh ang tuntah in a siakuong kungah peitou pai in, "Ka siakuong aw, tawn dildiel aw, Kawl a vai a ka laah hi'e" ang chi leh a siakuong khu ang tawn dildielta a, tui ang luongkiata a, a tuineeh uh ang hoi kiata hi. A hausapa uh zong lungdam sengin siakuong kaipa leh a tanu hing kiteengsah in a khiba kimkhat a pie a, a gam kimkhat a peta hi. Tuana patin siakuong kaipa ang hausa ta a, nuomtah in a zi leh tate tawh ang khosata uhi.

Siakuong Kaipa'n Ton La: Siakuong kaipa zong ang hausat chiengin a U a lungsim ah aum den hi. Neeh leh taah leh bangkim hing kiningching ta ahimanin ton ang lah sawmta hi. Tom abawlna diingin a innkuonpite ang hatkhawm sawmta hi. A nu leh pate zong bangchi bangin gilou ta uleh ang hansahta hi. A U vaphuol suoh pen a lungsim ah a mang theisih a, a U a ngai a, a U'n tambanga a nau hausatna zalzoupi leh aut mama hi. Tuachi'n a U han diingin ang kipanta a, va zousie ang hamkhawm ta hi. Vate kungah aban banin, "Nang ka U han lechin bang nachi hat diei?" chi'n adongta hi. Va-aah kunga, "Va-aah, va-aah, nang ka U han lechin bang nachi hat diei?" chi'a adoh leh, "Ah ah ah" chi vang achileh, "Nalim na meel umsih" chi'a a sawnkhiet suh leh meihol lah ah atukha a, va-aah khu tuami ni'a patin a vom denta hi. Tuama bangin vakhu kungah, "Vakhu, vakhu, nang ka U han lechin bang nachi hat diei?" chi'a adoh leh, "Tuktu kul kul" chi vang achileh, "Nalim na meel umsih" chi'a a sawnkhiet suh leh vut puong lah ah atukha a, tuami ni apat in vakhu a puong denta hi. Tuabanga aban bana ang hatsah zou in koima'n ahan theita sih hi.

A tawpin vahui kung ang tungta a, "Vahui, vahui, nang ka U han lechin bang nachi hat diei?" chi'a adoh leh, "Ava aw phualva ngou leeng aw, nau in ton khuong kai vang chi e zou zou" chi vang achileh hoi asata hi. Tuachi'n vahui khu a u han diingin ang sawlta hi. Va hui zong hing kipan pai in ang leng kawikawi hi. Amuol amuol ah, "Ava aw phualva ngou leeng aw, nau in ton khuong kai vang chi e zou zou" chi'n ang han kawikawita hi. A tawp tawpin vaphuol in zong ang zata a, thu umdan kim sitset in a kikumta ua, vaphuol zong a naupa ton siim diingin vahui tawh ang kizawhta uhi. A muol aguomte ang kaalsan zou chiengun a naupa khuo ang tungta uhi.

A naupa khuo ang tun chiengun a naupa'n zong nathei pai in a u pen a suutpi khuom tungah a tuongsah paita hi. Ton ang kipanta a zulup salup in ang umta uhi. Tuachi'n a u vaphuol zong a naupa hausatna leh thupina zousie amu chiengin lungdam sengin, "Ka nau, ka nau, na tuh nadaw aw" chi'n a nau tuh tungah a gie hoipen pen a phupiehta hi. Tuazou in apa'n zong, "Bawi kei zong na gie khat hing khiet aw" achileh, "Ka pa, ka pa, natuh na daw aw" chi'n a haa hoipen khat akhiet hi. Mite'n tuabangte amu chiengun thupi asa mama uhi. Tuachi'n a nu gilou nu'n zong, "Kata, kata, kei zong na gie hoi khat hing khiet aw" achi leh, "Na kam na kaah aw" chi'n a eeh a thahkhum hi. Mipi mai ah maizumna huoisatah a tuohta hi. Zu nuom sanuom ne in, gilva tah leh lungkimtah in a kikhenta ua, tuani'a patin a u zong nuomtah in a khosa ta a, a nau zong nuomtah in a khosa ta hi.

Aahsi Zualniang Tangthu

Aahsi Zualniang Tangthu

Nidanglai in Zou kho khatah tangval lawmta ki-ngai mama ni aum uhi. Khatpa pen innsung hausa sim apat khangkhie ahiziehin "Kuntapa" chi'n a khomite'n ahan ua, khatpa pen innsung zawng nimnem a khangkhie ahiziehin "Tangkhatpa" chi'n a khomite'n ahan uhi. Kuntapa khu innsung a u leh nau hau, neeh leh taah leh ganvul kiching nei ahizieh in a kiliensah a, koima a thusim sih hi. Mihausa tamzawte hindan ngaina ahi hi. Tangkhatpa ahileh innsung zawngkhaal apat hing khangkhie ahia, ang khankhiet apat gentheina leh hamsatna tampi ang phuhtou ahiziehin mi lungsiet asiem a, gentheite leh panpi ngaite ama panpi thei tanah panpi lou in aum ngaisih hi.

Nikhat a lawmta un va abeng uhi. Va hing beng bengin sawtsim tah khat ang beh zou chiengun a luikhuh uh ang tung ua, tuanah nungah bangza amakhat a kisil a muta ua, hoi asa ua a ngaibawlta uhi. A deidan uleh a hoisah dante uh agen chiengun nungah kisilte'n, "Leitung pumpia meelhoi leh duongching a kigen minthang Aahsi Zualniang maimai aum hi. Ama banga meelhoi leitungah koima a pieng kha naisih hi. Amanu va kiheel ta un" achi uhi. Lawmta te'n zong, "Hei sunga teeng ahiei?" achi uleh nungah kisilte'n, "I gaal langa moulte ah ateeng hi" chi'n agenta uhi. Tuachi'n lawmta tegel in zong Aahsi Zualniang tang nuom tuoh in ang kitubawlta uhi. A hausazaw leh thuneizaw chitah Kuntapa'n Aahsi Zualniang heel masa diingin ang phasahta uhi. Kuntapa zong Aahsi Zualniang heel diingin ang kiguongta hi.

Kuntapa Aahsi Zualniang Heel Diingin Kuon: Kuntapa zong Aahsi Zualniang heel diingin ang kuonta hi. Lam kim ang tuntah in lamgei ah Gul-ngawngsan khat linglah khaulah ah ana awh hi. Gul-ngawngsan in "Ka Pu, ka Pu, hei a haw diing nahiei?" chia adoh leh Kuntapa'n zong kiliensah tahmai in, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh Gul-ngawngsan in, "Kei hing hunkhe masa lechin na zie na tong hing thei vangin dachieng khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" chi'n angen hi. Kuntapa zong kipan pai in, "Koizie koi tong thei diing hisih teh" chi'n Gul-ngawngsan khu ling lah khaulah apat lakhie in ling leh khau tamzawhna khatah a paita hi. Gul-ngawngsan in, "Aahsi Zualniang tang zou sih va chiei" achi a, Kuntapa zong Aahsi Zualniang te kholang ah ang peizel hi.

Munkhat a lamgei khat ah Gittate'n tui ana ching ua, "Pu, pu hei a haw diing nahiei?" chia adoh uleh Kuntapa'n zong kiliensah tahmai in, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh Gittate'n zong, "Ka tui chin uh hing chinpi phot lechin na zie na tong hing thei va ung in dachieng khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" chi'n angen hi. Kuntapa zong kipan pai in, "Koizie koitong theisih va uteh" chi'n a tui chin uh a hapiehta hi. Gittate'n zong, "Aahsi Zualniang tang zou sih va chiei" achi ua, Kuntapa zong Aahsi Zualniang te kholang ah ang peizel hi.

Kuntapa ang peipei leh munkhat a lamgei khat a Va-aah khat siel-eeh tunga na laam a muta hi. Va-aah in zong, "Ka Pu, ka Pu hei a haw diing nahiei?" chia adoh leh Kuntapa'n zong kiliensah tahmai in, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh Va-aah in zong, "Hing laampi phot lechin na zie na tong hing thei vang in dachieng khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" chi'n angen hi. Kuntapa'n zong, "Koizie koitong theisih va teh" chi'n a siel-eeh a thethang piehta hi. Va-aah in zong, "Aahsi Zualniang tang zou sih va chiei" achi a, Kuntapa zong Aahsi Zualniang te kholang ah ang peizel hi.

Kuntapa ang peipei leh munkhat ah putu sumsuite ang tuohkha a, Putu te'n zong, "Pu, pu hei a haw diing nahiei?" chia adoh uleh Kuntapa'n zong kiliensah tahmai in, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh sumsuite'n zong, "Ka sum uh hing suipi phot lechin na zie na tong hing thei va ung in dachieng khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" chi'n angen uhi. Kuntapa'n zong, "Koizie koitong theisih va teh" chi'n a sumsui uh keentawng ah alia mang piehta hi. Sumsuite'n zong, "Aahsi Zualniang tang zou sih va chiei" achi ua, Kuntapa zong Aahsi Zualniang te kholang ah ang peizel hi.

Kuntapa ang peipei leh Aahsi Zualniang singpuo ang tuohta a, Aahsi Zualniang ahilam atheisih hi. Aahsi Zualniang in, "U aw, hei a haw diing nahiei?" chi'n adong hi. Kuntapa in kiliensah tahmai in, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh Aahsi Zualniang in zong, "Ka chiengkhut diing singkang khat hing satpieh lechin nazie na tong hing thei vangin dachiengin khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" achi leh Kuntapa'n, "A kawi nadei ei, a mam nadei ei?" chi'n a dong hi. Aahsi Zualniang in, "Khat poupou hileh khawhsih" achi chiengin singtuoi kawi lenglong khat satpieh in apeta hi. Aahsi Zualniang in zong, "Aahsi Zualniang tang zou sih va chiei" chi in a van kipat in a kholang uah a peita vingveng hi. Kuntapa zong Aahsi Zualniang te kholang ah hing peizel in khomuol ang tungta a, tuanah ang tawldamta hi.

Kuntapa'n Aahsi Zualniang Heel: Kuntapa khomuol ah akhawl a, khomuol apat in, "Aashi Zualniang heel zou hen nachi leh ka nipipa leh ka thaltang a siem tungah vatu in" chi'n a thaltang ang galkapta hi. Achi mabangin a thaltang leh a nipipa khu Aahsi Zualniang siem tungah ava tuta hi. Aahsi Zualniang in zong a thaltang lakhe pai in a mong hiem suongtat ah tatgawp in a hiehtan a, a nipipa zong nuoigawp in innnuoi buonlah ah apaita hi. Tomkhat zou in Kuntapa zong Aahsi Zualniang te inn ang tungta hi. "Ka nipipa leh ka thaltang na mukha ei?" chia adoh leh Aahsi Zualniang in, "Mukha mah ing, sathau hoitah a zutmaam hiuhiau in biching kaah ah ka siet hi" a chi khemta hi. Tuachiengin a zinpa zu luplou, ann pelou leh sa gaw lou in a gilkielsa in haam tungah a lumsahta hi.

Nitaah in Aahsi Zualniang nu leh pa loukuon ahing tung ua, "I zinpa zu nalup ei, sa na gaw ei, ann napie ei?" chia adoh chiengun Aahsi Zualniang in zong, "Zu lah lup ing, sa lah gaw ing, ann zong a khamtah in tekham ing. Tu'n haam tungah nuontah in ka lumsah hilhiel hi" achi hi. A zingni zingmawng ang hita a, innneite ang thouta ua, Kuntapa zong ang thouta sam hi. Innneipa'n, "Zinpa aw, bang hing chilei chia hing haw natai?" chia adoh leh Kuntapa'n zong, "Na tanu heel diinga hing kuon kahi" achita hi. Innneipa'n, "Ka tanu kiteenpi tahtah vang nachileh ka'ng doh zousie nathei a, bawlin kachi zousie na bawl theileh ka'ng kiteengsah diing hi" achita hi.

A patepnate ang panta uhi. Aahsi Zualniang pa'n, "Ka tuong dung abul adawn heilang ahiei?" achileh a dawnlang kawh in, "Tamlang abul, tualang adawn" chi'n a lelam akawhta hi. Patepna khatna ah a keta hi. Innneipa'n, "Ka Sieltal mai ah tai in" chi'n a Sieltal a taisah leh a Sieltal a phazou tasih hi. Patepna nina ah ang ke kiata hi. Innneipa'n, "Ka Uital mai ah tai in" chi'n a Uital a taisah leh a uital zong a phazou tasih hi. Patepna thumna ah ang ke kiata hi. Innneipa'n, "Ka si-um tumkeeh inlen aza mama pha in dimkia in" achi a, Kuntapa'n zong innneipa si-um ang tumkeeh a, ang dip kialeh a dimzou tasih hi. Siitangte Va-aah leh Gittate'n atawm ua, alen mangpi uhi. Patepna ngana ah zong ang kekiata hi. A tawpna diingin innneipa'n, "Na sun-aan tunna diinguh innhang linglah khaulah a natang na vasat inlen, themkhat zong keehlou in hing tunpi in" achi hi. Ama zong kipan pai diing achileh natangte a keehsah paipai hi. Lungkhamtah a aum lai in Gul-ngawngsan hing tai in Kuntapa'n panpi diingin angen a, Gul-ngawngsan in zong a taisanta hi. Patepna zousie ah ang keta a, Aahsi Zualniang pa'n zong, "Bangma lah theilou, bangma lah bawl zoulou nahi chiengin ka tanu tawh ka'ng kiteengsah sih diing hi" achi a, Kuntapa zong Aahsi Zualniang tang zoulou in zum pumpum in innlangah ang kileta hi.

Tangkhatpa Aahsi Zualniang Heel Diingin Kuon: Tangkhatpa zong Aahsi Zualniang heel diingin ang kuonta hi. Lam kim ang tuntah in lamgei ah Gul-ngawngsan khat linglah khaulah ah ana awh hi. Gul-ngawngsan in "Ka Pu, ka Pu, hei a haw diing nahiei?" chia adoh leh Tangkhatpa'n zong awneem tahin, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh Gul-ngawngsan in, "Kei hing hunkhe masa lechin na zie na tong hing thei vangin dachieng khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" chi'n angen hi. Tangkhatpa zong kipan pai in Gul-ngawngsan khu ling lah khaulah apat a sutkheta hi. Gul-ngawngsan in, "Aahsi Zualniang tang zou nava chiei" achi a, Tangkhatpa zong Aahsi Zualniang te kholang ah ang peizel hi.

Munkhat a lamgei khat ah Gittate'n tui ana ching ua, "Pu, pu hei a haw diing nahiei?" chia adoh uleh Tangkhatpa'n zong awneem tahin, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh Gittate'n zong, "Ka tui chin uh hing chinpi phot lechin na zie na tong hing thei va ung in dachieng khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" chi'n angen hi. Tangkhatpa'n zong a tui chin uh chinpi in bakhat zou in a peisan kiata hi. Gittate'n zong, "Aahsi Zualniang tang zou nava chiei" achi ua, Tangkhatpa zong Aahsi Zualniang te kholang ah ang peizel hi.

Tangkhatpa ang peipei leh munkhat a lamgei khat ah Va-aah khat siel-eeh tunga na laam a muta hi. Va-aah in zong, "Ka Pu, ka Pu hei a haw diing nahiei?" chia adoh leh Tangkhatpa'n zong awneem tahin, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh Va-aah in zong, "Hing laampi phot lechin na zie na tong hing thei vang in dachieng khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" chi'n angen hi. Tangkhatpa'n zong Va-aah tomkhat a laampi hi. Va-aah in zong, "Aahsi Zualniang tang zou nava chiei" achi a, Tangkhatpa zong Aahsi Zualniang te kholang ah ang peizel hi.

Tangkhatpa ang peipei leh munkhat ah putu sumsuite ang tuohkha a, Putu te'n zong, "Pu, pu hei a haw diing nahiei?" chia adoh uleh Tangkhatpa'n zong awneem tahmai in, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh sumsuite'n zong, "Ka sum uh hing suipi phot lechin na zie na tong hing thei va ung in dachieng khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" chi'n angen uhi. Tangkhatpa'n zong putu sumsuite a suipi pai a azawpi ta hi. Sumsuite'n zong, "Aahsi Zualniang tang zou nava chiei" achi ua, Tangkhatpa zong Aahsi Zualniang te kholang ah ang peizel hi.

Tangkhatpa ang peipei leh Aahsi Zualniang singpuo ang tuohta a, Aahsi Zualniang ahilam atheisih hi. Aahsi Zualniang in, "U aw, hei a haw diing nahiei?" chi'n adong hi. Tangkhatpa'n awneem tahmai in, "Aahsi Zualniang heel diing hing e. Ka heel zou diei maw?" achi leh Aahsi Zualniang in zong, "Ka chiengkhut diing singkang khat hing satpieh lechin nazie na tong hing thei vangin dachiengin khomuol ah i suohkhawm liiliei sih diei" achi leh Tangkhatpa'n, "A kawi nadei ei, a mam nadei ei?" chi'n a dong hi. Aahsi Zualniang in, "Khat poupou hileh khawhsih" achi chiengin singtuoi maam hilhiel khat satpieh in apeta hi. Aahsi Zualniang in zong, "Aahsi Zualniang tang zou nava chiei" chi in a van kipat in a kholang uah a peita vingveng hi. Tangkhatpa zong Aahsi Zualniang te kholang ah hing peizel in khomuol ang tungta a, tuanah ang tawldamta hi.

Tangkhatpa'n Aahsi Zualniang Heel: Tangkhatpa khomuol ah akhawl a, khomuol apat in, "Aashi Zualniang heel zou hen nachi leh ka nipipa leh ka thaltang a siem tungah vatu in" chi'n a thaltang ang galkapta hi. Achi mabangin a thaltang leh a nipipa khu Aahsi Zualniang siem tungah ava tuta hi. Aahsi Zualniang in zong a thaltang lakhe pai in sathau hoitah in nusah hilhiel in a nipipa tawh hoitah in akeemta hi. Tomkhat zou in Tangkhatpa zong Aahsi Zualniang te inn ang tungta hi. "Ka nipipa leh ka thaltang na mukha ei?" chia adoh leh Aahsi Zualniang in, "Mukha mah ing, na thaltang hiehtawng in na nipipa nuoigawp in innhang lang senan kaneita hi" achileh Tangkhatpa a thangpai sih hi. Tuachiengin a zinpa zu lup in, ann pie in, sa agaw a, gilvatah in a khawlpi a, apa'n a thudoh diingte zousie ahilta hi. Tuazou in apate tun masangin haam tungah a lumsahta hi.

Nitaah in Aahsi Zualniang nu leh pa loukuon ahing tung ua, "I zinpa zu nalup ei, sa na gaw ei, ann napie ei?" chia adoh chiengun Aahsi Zualniang in zong, "Zu lah lup sing, sa lah gaw sing, ann zong ka pesih hi. Tu'n gilkielsa in haam tungah a lum hi" achi leh a nu leh pate'n a zinpa uh zu lup in sa agaw ua, ann hoitah a tekham in haam tungah a lumsahta uhi. A zingni zingmawng ang hita a, innneite ang thouta ua, Tangkhatpa zong thanuomtah in ang thouta hi. Innneipa'n, "Zinpa aw, bang hing chilei chia hing haw natai?" chia adoh leh Tangkhatpa'n zong, "Na tanu heel diinga hing kuon kahi" achita hi. Innneipa'n, "Ka tanu kiteenpi tahtah vang nachileh ka'ng doh zousie nathei a, bawlin kachi zousie na bawl theileh ka'ng kiteengsah diing hi" achita hi.

A patepnate ang panta uhi. Aahsi Zualniang pa'n, "Ka tuong dung abul adawn heilang ahiei?" achileh "Tamlang abul, tualang adawn" chi'n dihtah leh nuomtah in athei hiau hi. Patepna khatna ah a chingta hi. Innneipa'n, "Ka Sieltal mai ah tai in" chi'n a Sieltal a taisah leh a Sieltal tawh kitaite in Sieltal mai ah sielluongtee khat akhie a, sieltal in a neeh kaal in saupi khat ana taizouta hi. Patepna nina ah ang ching kiata hi. Innneipa'n, "Ka Uital mai ah tai in" chi'n a Uital a taisah leh a uital tawh hing kitaite pai in tomkhat zou in uital masangah sagu bawh khat a khesuh a, uital in sagu akheu kaal in saupi ana taiman kia hi. Patepna thumna ah ang ching kiata hi. Innneipa'n, "Ka si-um tumkeeh inlen aza mama pha in dimkia in" achi a, Tangkhatpa'n zong innneipa si-um ang tumkeeh a, ang dip kialeh a dimzou tasih hi. Siitangte Va-aah leh Gittate'n ang tawppi ua, ang setkhiet uleh ang dim dihtahta hi. Tangkhatpa'n, "Na kamsung uah muomdap va uteh" achi leh Gittate'n, "Ke'n lah muom sing, ke'n lah muom sing" chi'n a kam a kaah uhi. Va-aah in zong a kam chip pumpum in ke'n lah muom sing chi theilou in, "Um omom om om om om" ang chita hi. Tuachi'n Tangkhatpa'n Va-aah kungah a kam sunga a muomte sekhe diingin angen a, Va-aah in ang setkhiet leh sii-um khu ang dimta hi. Patepna ngana ah zong ang ching kiata hi.

A tawpna diingin innneipa'n, "Na sun-aan tunna diinguh innhang linglah khaulah a natang na vasat inlen, themkhat zong keehlou in hing tunpi in" achi hi. Ama zong kipan pai diing achileh natangte a keehsah paipai hi. Lungkhamtah a aum lai in Gul-ngawngsan hing tai in Tangkhatpa kunga, "Pu aw, na lungkham tuoh nah ee. Bang ahiei ka'ng panpi theina diing aum ee?" achileh Tangkhatpa'n zong natangte munkhat zong keehlou a sun-aan tunna diing apu'n a satsah ahidan agen chiengin Gul-ngawngsan in, "Tamnah na ngah in, keima'n vala vang" chi'n natangte bit sitset in angla hi. Patepna zousie ah ang chingta a, Aahsi Zualniang pa'n zong, "Tambang a mipil leh thahat koima umsih" chi'n a tanu atwh a kiteeng sahta hi.

Tangkhatpa'n Aahsi Zualniang Kiteenpi: Tangkhatpa leh Aahsi Zualniang ang kiteengta ua, sagaw leh zu tampi alup zou un Tangkhatpa te innlang zuon diingin ang kiguongta uhi. Ang peita ua, lamkim ang tun chiengun Aahsi Zualniang in a sia samsi leh a sathau bung a manghil lam ang theita hi. Tangkhatpa'n, "I ni in kile kia lei hun sawtlut talaw diing ahiziehin tamna singkung tungah na tuong inlen keima'n na sia samsi leh na sathau bung kavala diing hi. Ka umlou kaal in Tominu in lam ahing zawt diinga, na kitheisah lou diing ahi" chi'n Aahsi Zualniang singtung ah tuongsah in ama sia samsi leh sathau bung la diingin ang kileta hi.

Tominu (Tohtawl) in Aahsi Zuangniang Pumval: Tangkhatpa'n achima bangin Tominu (Tawhtawl) in tua lampi ang zuita petma hi. Aahsi Zualniang tuonna singphung ang tuntah in Aahsi Zualniang hiim a muta a, lamdang sa leh ama hiim diinga ngaisut in, "Ka hiim inla sumtaw lieiluoi paitaw lieiluoi, keima'n ahge tangkhat ka taw lou, ka taw lou" chi'n a kalkawm 'Phong, phong' chia bengkawm in alaam luoiluoi hi. Aahsi Zualniang in zong nuizathuoi sa sengin 'hihihihihi' chi'n anuita hi. Tominu zong kihei pelpol in khuo a daah kawikawi a, koima lah amu sih hi. Hing kipan kia leuleu in, "Ka hiim inla sumtaw lieiluoi paitaw lieiluoi, keima'n ahge tangkhat ka taw lou, ka taw lou" chi'n a kalkawm 'Phong, phong' chia bengkawm in alaam luoiluoi kiata hi. Aahsi Zualniang zong ki-iip zoulou in 'hihihihihi' chi'n ang nui kiata hi. Tominu zong kihei pelpol in khuo a daah kawikawi a, koima lah amu sih hi. A thumveina diingin, "Ka hiim inla sumtaw lieiluoi paitaw lieiluoi, keima'n ahge tangkhat ka taw lou, ka taw lou" chi'n a kalkawm 'Phong, phong' chia bengkawm in alaam luoiluoi kiata hi. Aahsi Zualniang zong ki-iip zoulou in 'hihihihihi' chi'n ang nui kiata hi. Tominu zong kihei pelpol in khuo a daah kawikawi a, a tunglam ang et leh Aahsi Zualniang ang muta hi.

Aahsi Zualniang kungah, "Hing kumsuh in" achi a, hilezong Aahsi Zualniang a kum nuomsih hi. "Nang kum louleh na tuonna singkung kaphua diing" chia agen leh Aahsi Zualniang zong zau sengseng in ang kumta hi. A kizem nate hoi asa a, aban banin, "Heile lawm, na khiba kang ba, ka kilawm tuoh sam ei?" chi'n a khiba a bapieh hi. "Heile lawm, na tau bu kang bun, ka kilawm tuoh sam ei?" chi'n a tau a butpieh hi. Aban banin, "Heile lawm, na bilba, na niih, na puon," chi'n aban banin ang lahpieh siengta a, atawp in Aahsi Zualniang ana pumvalta hi. Tuachi'n Tominu zong Aahsi Zualniang tuonna singkung ah katou in Tangkhatpa ana ngahta hi.

Bapikhat zou in tangkhatpa ang tungta hi. A zinu a et chiengin a meel ana kilamdangta hi. Tangkhatpa'n zong, "Nang, kazi hisih teh" achi leh Tominu'n, "Himah ing ee" achi hi. "Na mitmul lah asau in, ka zi mitmul sau sih" achi chiengin, "Ou, nang tun diing ngahla a muolmong a kang gal etetna ah ka mitmul jamsau gawp" chi'n adawng hi. "Na chinte lah asau in, ka zi chin sau sih" achi chiengin, "Ou, nang tun diing ngahla a kakhut chinte kazuut zuut leh ka chinte sau gawp" chi'n adawng zel hi. "Nang, kazi hisih teh, kazi chi a maam hi" achi chiengin, "Ou, kang ngahla luot mana ka kikhuot khuot nalam a ka chitung teng zong phol gawp" chi'n adawng thei teitei hi. A tawp tawpna ah, "Ka zi nahileh ka inn nathei diing" chi'n ang peipita hi. Khuo ang tuntah un a innsahte uh inn ah ang lut khata hi. "Nang, ka zi hisih teh, ka zi'n ka inn athei hi" achi leh, "Ou, innsahte inn a tuibuuh sim masah diing chia innsahte inna lut phot hi bou ing" chi'n adawng zel hi. A tawp tawp in inn ang tung khong khong uhi.

Aahsi Zualniang in Innsung Haasieng: Inn ang tunzou un Tominu zong a dailen hing suoh in inngei ah ang dailengta hi. Hun phabep zou in a dailenna apat in umgui hoitah khat hing jam in a pasal lupna khodop ah aga hoi mama khat aum hi. Tangkhatpa leh Tominu lou akuon zel ua, inn ah a lumkhawm sih uhi. A lou kuon kaal un a innsung uh ana kiphiet a, Tangkhatpa lupna tung ana ki susieng gige a, ann huon minsa in ana kikoi zel hi. Tangkhatpa in zong lamdang sa in a innsah nu kungah, "Sunlai a ka loukuon kaal chiengua ka innsung ua nasem zel koi ahiei?" chia adoh leh a innsahnu'n, "Sun kam chiengin na innsung uah aah kaang khat a tai kawikawi hi" chi'n adawng hi.

Tangkhatpa'n zong koi mawng mawng amah chi enkhe diingin khatvei a zitawh lou akuonna uah a gilna khem kipang in a zi kungah, "Ka gilna in va daileng vang" chi'n daileng khem kipang in innlang ang zuon vingvengta hi. Tuachi'n innsunga namta koi amah chi enkhe diingin ang buhdapta hi. Sunkim sunkap hun pawlin a khosop a umga sung apat in aah kaang khat hing pusuoh in innsung ah ang lut hi. Innsung ang tun chiengin Aahsi Zualniang ang suohta hi. Na asem pilpel a, asep zou diing kuon in a pasal lupna tung hasieng diingin ang pei phei a, ang hasiengta hi. Thakhat in Tangkhatpa'n azi kawng ah ana pummat ta hi. Azi in zong, "Hing ha in, hing ha in, Tominu hing tung leh hing hinkhawi sih va" chi'n angen hi. Tangkhatpa'n zong azi kungah, "Tominu in hing that sah sih vang. Inn ang tun chiengin keima'n Tominu that pai vang" achi chiengin Aahsi Zualniang zong ang umdenta a, lamlai a singkung a asil tuohte zousie ahil sieng sitset ta hi. Tangkhatpa zong thangpai seng kisa in Tominu inn ahing tuntun chienga that pai diingin ana ngahta uhi. Nuomtah a kipawl in hih ana kisu uhi.

Tominu zong nitaahlang in vai hing peibai in inn khosung ah loulampi hing zui in inn lang ang manawta hi. Inn ang tun tahin a singpuohte hing sep in innsung ang lut leh Tangkhatpa leh Aahsi Zualniang hi ki etsah a natou khawm amuta hi. "Lou dung louvai a hing kisuh hat hing kitou hat, kang hatmaw, nougeel tamnah nuomtah in hih na ki etsah lihleh" chi'n thangpai seng kisa a Aahsi Zualniang keilup suh pai diinga ang delphei leh Tangkhatpa'n zong a namsau satkhie in Tominu tun ni asuo paita hi. A luong a huonsung uah apai uhi. Sawtlou in aluong kipaina mun ah Saisuong kung hoi mama khat a hing pou hi. Tangkhatpa'n zong azi kungah Saisuong kung thamkha hetlou diingin ahil hi. Hun hing peitou zel in nikhat a zinte uh sun-aan tunna diingin Aahsi Zualniang in tua Saisuong te ava sat leh Saisuong a pou Tominu'n ana pumvalta hi. Inn ang tun theilou chiengin a pasal in asui kawikawi hi. Saisuong ang phua a, asung a khe leh achi ana lum nimnem nalai a, lakhe pai in hoitah a azen leh ang damzou hamham hi. A pasal zong thangpai sengin Saisuong phungkal in lui nang sena'n aneita hi.

Aahsi Zualniang Thangvan Alsi'n Taangta: Sawtlou in a tuineeh lui gei uah suongpi khat in Tominu ang dingta hi. A pasal in Aahsi Zualniang kungah tua suong tunga apuon phou kha mawng mawng lou diingin ahilta hi. Bangtan ahiei khat a chiemte a, hun hing sawt hiei hiei in nikhat Aahsi Zualniang in a lawmte tawh puon ang sawp khawmta uhi. A puonte uh phou theina mun zousie ah ang phou ua, mun dang a awng tasih hi. A lawmte'n a puonte uh tua suongtung a aphou chiengun agaw paipai a, ama uh bangma achi sih uhi. Aahsi Zualniang in zong a lawmte bangma chilou athei chiengin ama zong bangma chilou diing hiva chi'n a puonte lah manlang a agaw theina diing ahi khahleh chi'n tua suongtung ah a puonte ang phou ta hi. Thakhat in suongpi in Aahsi Zualniang ana pumval paita hi. A lawmte zong zau leh chimaw in innlangah ang taita ua, thu umdan Tangkhatpa ahil uhi. Tangkhatpa zong china diing theilou in siachieng leh tudal tawi in tua suongpi sung ang khuotkhiet sawmta hi. Sun tanglai pi'n tua suong ang khei kheita hi. Sawtpi khat a khuot zou nua in thakhat in suongpi hing pawhkeeh in asung apat meikuong khat vanlang ah aleng tou vingvengta hi. Tuana patin Aahsi Zualniang nitaah chiengin muoltung a van ah nitaah sol in ataang zingta hi. Meelhoi mama in ki iit mama nan uleh leitung hinkhuo nuomtah in a zangkhawm theisih uhi.

Tomi leh Nutate

Tomi leh Nutate

Nidanglai in Zou khokhat ah Tomi khat mihing a kilep khat ana teeng a, a kho mipite'n Tomi ahilam a theisih uhi. Khomite khat tawh kizawl in hawna pawtna anei chiengun a pawtkhawm zel uhi. Tomite zong mihing banga kilepthei zel ahizieh un mihingte tawh ana teengkhawm thei ua, buoina aum lou laisie koima'n athei thei tahtah sih uhi.

Tomi leh A Lawmpa Ngabehna: Nikhat Tomipa leh a lawmpa lui vah diinga hing kichiel in lui ang vahkhawmta uhi. Len khu toutou in amatte uh a bawmsung tuoh uah a koizel uhi. Nitaah vaipei hun chienga a nga matte uh munkhat a sungkhawm a kihawm zel uh ahi hi. Luidung ah len ang khu toutou ua, khat leh khat a kimakhel toutou uhi. A kimakhel diing chiengun a lawmpa'n bangza amantai chi'n a bawm sunguh ki etsah zel uhi. Tuabanga len ang khu toutou chiengun Tomipa bawm sungah bangma za a um ngaisih a, a lawmpa zong hing lunghimaw sim in Tomipa len khudan leh nga matdan ama theilou kaal in ang endapta hi. Tomipa'n a len ang khu zel a, a len a nga awhte alah chiengin ni aphah leh khat a bawm sungah koi in khat pen a sielin a lawmpa theilou kaalin a dap neehzel hi. A lawmpa'n nivei thumvei tuabanga ang mu chiengin ang zauta a, hunkhat a ama zong that a sielneeh thei diing chi atheita a, Tomipa tawh manlang a kikhen theina diing ang suita hi.

Tuachi'n Tomipa kungah, "Lawm ka gilna sengseng in va daileeng phot vang, nang len nakhu toutou in. Ka man chiengin hing deltou pai navang" chi'n a lawmpa tawh kigamla lou mun khat ah daileng in atouta hi. Tomipa'n zong a lawmpa daileng ahilam athei ziehin len ana khu toutou hi. Tomipa luidung a atumtou lien in mihingpa zong manlangin dingtou pai in innlanga tai zinzen diingin ang kisata a, a eeh leh zunte kungah, "Tomipa'n ang hat leh ka eeh in na dawng aw, ka zun in na dawng aw" chi'n ang taisanta hi. Tomipa'n zong a lawmpa theilou kaal in len nakhu toutou in a mat masah a mat nukhia ana neeh thuthu hi. Hun ang sawtsim tah chiengin a lawmpa ang tung theita sih a, ama zong a nga sielneeh ka lawmpa'n athei a zau a hing taisan ata khu chi thei in a lawmpa ang galhatta hi. A lawmpa zun leh eeh te'n ana dawng ua, hilezong a lawmpa lah ang tungthei ta malmal sih hi. Tomipa'n a lawmpa lungsim ang theita a, ama zong gimneitah in a lawmpa dailenna lam zuon in ang lomlen suhta hi. A lawmpa ahat kia leh a zun leh eeh te'n ana dawngkia ua, tuamun ang delta hi. Tuamun ang tun in a lawmpa lah ana umta sih a, ahat kia leh agei a zun leh eehte'n a dawng uhi. Ama zong thangpai sengin, "Eeh nounou in koima dawng ngaisih" chi tawh suithop asuo leh a eeh malkhat a kam ah abangkha a, tuapen a lieh leh tui asa mama a, "A eeh bawn hichi tui ahileh ama bang achi tui ma diei?" chi'n mihingpa innlang ah ang nuadelta hi.

Tomipa'n a Lawmpa That: Mihingpa zong sawtpi ang tai zou nua in gimshi dihtah in inn ana tungta hi. A zi leh tanu innmai kem ah hih kisu in ana um ua, a pa uh gimtah leh husamtah a hing tung amu chiengun a lung uh himaw in, "Abangchi natai, na husap tuoh in, na gim tuoh in" chi'n apa uh adong uhi. A pa un a siltuohte hil ngamlou in, "Ka lawmpa tawh lui kavaahna uah ka chi ang na a innlanga hing kipei dawh hitang" chi'n adawng hi. A zauseng man, "Ka chiina" chi'n lupna tung senan a kinei a, lupna ah a lawmpa umdante a mitha in amu mu mai hi.

Hun bangtan amakhat zou in Tompa zong a lawmpate inn ah hingtai pai in kemtunga nuta hih kisute kungah, "Na pa uh hei a um ahiei? Inn ang tungtai?" chi'n adong ta hi. Tomipa'n Tomi ahilam a lawmpa'n a khomite ahil diing a zauna lamin a lawmpa tha mai diingin a ngaisunta hi. Nutate'n Tomipa leh apa uh buoina thei sese lou in, "Ichia lam deu a ka chiina chia husam tah a hing tung ahia, lupna tungah alum khu" chi'n a dawngta uhi. Tomipa'n, "A bangchi chiinat amah keima'n va en vangin, kathoi thei diing ahileh keima'n hing thoi pai tavang" chi'n a lawmpa lupna lang zuonin ang peita hi. Nutate'n bangma thu theilou ahiziehun bangma'n ana ngaisut sih ua, lawmta kivetuo danin ana ngai ua, ngaisah taah zong asa sih ua, a hih kisuh uh apeipi suoh uhi. Tuachi'n Tomipa a lawmpa lupna langah hing peiphei in a lawmpa lupna tunga lum amu tahin a ngingku kei piehin a ngingkushi ana dawnta hi.

Hun sawtsim tah ahinua in Tomipa ang pusuoh thei sih a, nutete zong hing lunghimaw sim in anu'n, "Bawi, na pate lawmta bang vang ah va endap ta'n, bang bawl ua tutan tan tham uh ahiei chi va endap ta'n" chi'n a tanu asawl hi. A tanu nu zong peiphei pai zinzen in bangvang apat apa lupna a et leh Tomipa'n apa ngingkushi ana chip amu a zau sengseng in anu kunglam senan a kinei a, anu kunga agen leh anu'n zong va endap in amuta hi. Tuachi'n a hih kisuhna ua amat uh hihpi kungah, "Tomipa'n ang hat leh hihpi'n na dawng aw" chi tawh taisan athuota uhi.

Nutate Tomipa Apat Taimang: Nutate a inn uapat china diing theilou in ang amtaita uhi. Singnuoi gammuol ah hing taitai in munkhat ah sakhi khat tawh a kituoh uhi. Chimaw seng in Sakhi kungah, "Pu khi, pu khi nang hung zou diei?" achi uleh Sakhi'n, "Bang na ging ua?" chi'n adong hi. Nutate'n, "Taanga tuona muoldung tawntawn sa kamkei ka ging ua" achi uleh Sakhi'n zong, "Ke'n zong ka ging a, taitaita unlen muolkhum ta uo" chi'n nutate a taizom sahta hi. Nutate zong hing taizom zel in munkhat ah Sazuh khat tawh ang kituohta uhi. Nutate'n Sazuh kungah, "Pu zuh, pu zuh nang hung zou diei?" achi uleh sazuh in, "Bang na ging ua?" chi'n adong hi. Nutate'n, "Taanga tuona muoldung tawntawn sa kamkei ka ging ua" achi uleh Sazuh in zong, "Ke'n zong ka ging a, taitaita unlen muolkhum ta uo" chi'n nutate a taizom sahta hi. Nutate zong hing taizom zel in munkhat ah Ngaltang khat tawh ang kituohta uhi. Nutate'n ngaltang kungah, "Pu ngal, pu ngal nang hung zou diei?" achi uleh Ngaltang in, "Bang na ging ua?" chi'n adong hi. Nutate'n, "Taanga tuona muoldung tawntawn sa kamkei ka ging ua" achi uleh Ngaltang in zong, "Ke'n zong ka ging a, taitaita unlen muolkhum ta uo" chi'n nutate a taizom sahta hi. Nutate zong hing taizom zel in munkhat ah Valuh khat tawh ang kituohta uhi. Nutate'n Valuh kungah, "Pu luh, pu luh nang hung zou diei?" achi uleh Valuh in, "Bang na ging ua?" chi'n adong hi. Nutate'n, "Taanga tuona muoldung tawntawn sa kamkei ka ging ua" achi uleh Valuh in zong, "Ka buuh ah hing kibu uo, keima'n hing hungzou navang ee" chi'n nutate singhawm a kosungah a kibusahta hi.

Tomipa'n Nutate Nuadel: Tomipa'n zong a lawmpa sa nezouta in nutate lam hing ngat in, "Nutate" chia ahat leh Hihpi'n, "Hawi" chi'n ana dawng a, a et kawikawi leh hihpi amuta hi. "Hihpi nounou in mi dawngthei sih" chi tawh nuoithop athuo a, hihpi athatta hi. Nutate gimnam hing zui kawm kawm in ang nuadel delta hi. Sakhi kung ang tuntah in, "Sakhi, sakhi nutate na mukha ei?" chi'n adong hi. Sakhi in zong, "Mukha mah ing. 'Nang hung zou diei chi'n ang dong ua, ke'n lah hung zoulou diing kahi manin taitaita unlen muolkhumta uo' kachi a, ataitai ta ua, muol akhum zouta uhi" chi'n adawng hi. Tuachi'n Tomipa'n, "Sakhi, sakhi bang ahiei na kisahtheipi?" chia adoh leh "Ka ngalta" chi'n a dawng a, "Na ngalta bang nasielna?" chi'n Tomipa'n adongta hi. Sakhi in zong, "Gamkuom kuomkuo ka sielna" chi tawh athal asai leh Tomipa zong zau in a taisanta hi. Tomipa'n zong nutate gimnam zui kawmkawm in ang nuadel kiata a, munkhat ah Sazuh umna ang tuohta hi. Sazuh kung ang tuntah in, "Sazuh, sazuh nutate na mukha ei?" chi'n adong hi. Sazuh in zong, "Mukha mah ing. 'Nang hung zou diei chi'n ang dong ua, ke'n lah hung zoulou diing kahi manin taitaita unlen muolkhumta uo' kachi a, ataitai ta ua, muol akhum zouta uhi" chi'n adawng hi. Tuachi'n Tomipa'n, "Sazuh, sazuh bang ahiei na kisahtheipi?" chia adoh leh "Ka ki" chi'n adawng hi. "Na ki bang nasielna?" chia Tomipa'n adoh leh Sazuh in, "Ka kilawmna maimai diinga kapuoh ahi" chi'n a dawng hi. Tuachi'n Tomipa'n zong maingap in Sazuh a thatlum a a ngingkushi adawnta hi. Tuazou in Tomipa'n zong nutate gimnam zui kawmkawm in ang nuadel kiata a, munkhat ah Ngaltang umna ang tuohta hi. Ngaltang kung ang tuntah in, "Ngaltang, Ngaltang nutate na mukha ei?" chi'n adong hi. Ngaltang in zong, "Mukha mah ing. 'Nang hung zou diei chi'n ang dong ua, ke'n lah hung zoulou diing kahi manin taitaita unlen muolkhumta uo' kachi a, ataitai ta ua, muol akhum zouta uhi" chi'n adawng hi. Tuachi'n Tomipa'n, "Ngaltang, ngaltang bang ahiei na kisahtheipi?" chia adoh leh "Ka hapaah" chi'n adawng hi. "Na hapaah bang nasielna?" chia Tomipa'n adoh leh Ngaltang in, "Ka hansan ka manlan kasielna" chia dawngin tumphe phet kaal in tungvum khat a malzan man hi. Tomipa zong zau sengsengin a taita zinzen hi.

Tomipa Shina: Tomipa'n zong nutate gimnam zui kawmkawm in ang nuadel kiata a, munkhat ah Valuh umna ang tuohta hi. Valuh kung ang tuntah in, "Valuh, valuh nutate na mukha ei?" chi'n adong hi. Valuh in zong, "Mukha mah ing. 'Nang hung zou diei chi'n ang dong ua, ke'n lah hung zoulou diing kahi manin taitaita unlen muolkhumta uo' kachi a, ataitai ta ua, muol akhum zouta uhi" chi'n adawng hi. Hilezong Tomipa'n gingta lou in valuh kungah, "Na kuo hing ensah in, tuanah nutate a kibu uhi" chi'n agenta hi. Hilezong Valuh in, "Ka innsung ah tu laitah zuha kabil a ka phoh ngam nailou ahia, ka'ng ensah sih diing" achi chiengin Tomipa'n zong nutate um diingin a ginglel deudeuta hi. A tawp tawp in Tomipa zong hing thangpai in Valuh teenna singkung hawm sung en diingin a singkung tuonna uah ang katouta hi. Ang tuntou diing kuon in valuh in zong a zun athah khum leh Tomipa mittang tungah atu a, amitte tawh in leituol ah eehkiet in a kesuhta hi. Tuachi'n valuh leh nutate zong manlang a kumsuh api in a siatul emsa in Tomipa a thatta uhi. (Valuh zun khu a thahat mama a, suong tung a athah lezong suongpi a kiphalse zou hi.)

Tomite'n Valuh Man: Valuh in zong Tomipa vun hawh in azua diingin ang kisata hi. Khokhat a ang zua leh sielpi khat in a kidawp a, sielpi ni sa in a phalsih hi. Khokhat ang tung kia leuleu a Tomipa vun azua leh sielpi ni in a kidawp a, sielpi thum sa in a phalsih hi. Hing zua touzel in khokhat ah sielpi thum in ana kidawp a, sielpi li sa in aphal zel sih hi. Tuabanga hing zuah toutou in sielpi sawm tanin ana kidawp a, aphal sih hi. Hing peitou zel in sielpi sawm a aphal louna khuo ang hen zoutah in Tomite khuo ang tungta hi. Tuanah a Tomipa vun ang zuah leh innkuon khat in, "Tami ka pa vun ahi" chi'n thangpai sengsengin Valuh ana manta uhi. Valuh khu bemtawng sung khat uh khumpai in thachiel sa diingin ang koita uhi. Ni phabep zou in innneite nitaah khat hing kihou in, "Zing chiengin i louma zong kuulta in, i khozang in tha chiel vai in, valuh sa mepi vai" chi'n naupangte khosungah thachiel in asawlta uhi. Tua a houlim zousie uh Valuh in azah chiengin azau a, pitkhiet theina diing lamchinteng ang sui panta hi. Zankhuo in abuoi vengvung a, hilezong pitkhiet theina diing mulou in zingkhuo ang vahta hi.

Zingkhuo hing vah in, zing ninou ahing suohta hi. Kho mipite zong kihankhawm in thalou kuon diingin inn neite kemtungah ang kingah khawmta ua, Valuh kikoina bemtawng zong mite muthei diingin innmai kemtungah akoi ua, mite'n en lemlum in asa atuituoh dan leh a neeh kaal a ngahla danuh a kikum uhi. Valuh in tua a kikupnate zousie uh azah chiengin azauthawng mama mai hi. Vailou kuon diingte ang kim chiengun thakuon diingin loulang ang manawta ua, me bawl diinga um inn neite tanupi te leh khosung naupangte chilou sie thalou akuonta uhi. Tanute zong hing kipan in mei hingtaw in, ann ahing huonta ua, tui hing tawi in, nasep buoi in ang buoi vengvungta uhi.

Valuh Suohtatna: Tuahun laitah in Valuh kikoina ah piching koima umlou in khosung naupangte maimai aum uhi. Khosung naupangte'n zong Valuh en kawm in, "Pu Luh chiltang duhuoi sam ee" chi'n Valuh chiltang chiengkang in a dawtpieh zel uhi. Valuh a chiltang a dawtpieh chiengun ki-ip vatun zelin naupangte'n apmaina'n azang uhi. Tuachi'n Valuh in zong naupangte kungah, "Temta khat hing hah un, ka chiltang kang at pieh diinga, kang pe diing hi" achita hi. Naupangte'n zong temta khat hahphei in a chiltang at diing a ngahta uhi. Valuh in, "Tam bemtawng sung ah khuo kihoi mu sih, hing hakhe masa phot un" achi leh naupangte'n zong a hakhie ua, a kikhina khau hoitah in atuta uhi. Valuh in, "Kemtung ah hing koi un, tamtah ah khuo kimu thei sih" chi'n kemtungah ah a kikoisah hi. Tuazou in, "Chingban ah hing koi un, kemtung ah kimu zou sih" achi kiata hi. Naupangte'n zong chingban ah akoi uhi. Valuh in zong manlangtah in a kikhina khau attan pai in a kilen paita hi. Naupang kikou in innsunga annneh bawlte phawngin ang delphei ua, alap nawnsih uhi. Thachielte lou kuonna tungah ahing lengkha a, thachielte'n zong valuh zah diingin, "Tuni'n na mipi na sapite khat tawh tha kachiel hi ee" chi'n tua Valuh khu atuom khat sa in a kikoukhum uhi. Valuh zong tuate apat suohta in a innlum a tungkiata hi.